Από την οπισθοφυλακή, η Ελλάδα βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά των πλαστικών μιας χρήσης, με την πρόσφατη απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη να επισπεύσει κατά έναν χρόνο την εφαρμογή του νομοσχεδίου που ανταποκρίνεται στην ευρωπαϊκή οδηγία που τα απαγορεύει. Στην εποχή της πανδημίας, που χαρακτηρίζεται από προσωρινή τουλάχιστον επιστροφή σ’ αυτού του είδους τα πλαστικά με τη μορφή μασκών, γαντιών και συσκευασιών, η χώρα μας καθίσταται έτσι η πρώτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εναρμονίζει έναν χρόνο νωρίτερα τη νομοθεσία της με την κοινοτική οδηγία για τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον, που έχει προθεσμία εφαρμογής τον Ιούλιο του 2021.
Το Πρόγραμμα του ΟΗΕ για το Περιβάλλον εκτιμά ότι πάνω από 8,3 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικού έχουν παραχθεί σε παγκόσμια κλίμακα από την αρχή των ετών του 1950. Τι συμβαίνει όμως αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο μ’ αυτά τα προϊόντα, που ρυπαίνουν μακροχρόνια το περιβάλλον και σε ποσοστό 80% καταλήγουν στη θάλασσα θέτοντας σε κίνδυνο τη θαλάσσια ζωή;
Μια «πληγή» που επέστρεψε λόγω πανδημίας
Είτε με τη μορφή της μάσκας είτε με εκείνη της συσκευασίας χωριστά για κάθε φρούτο ή λαχανικό, το πλαστικό μιας χρήσης επέστρεψε χάρη στην κρίση της Covid-19, προς μεγάλη απογοήτευση των υπερασπιστών του περιβάλλοντος. Οι αναλυτές εκτιμούν ωστόσο πως η επιστροφή αυτή θα είναι μόνο προσωρινή.
Τον Ιούνιο, η Καλιφόρνια ήρε για δύο μήνες την απαγόρευση της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης. Στη Σαουδική Αραβία, τα εμπορικά κέντρα επιβάλλουν στους πελάτες τους τη χρήση γαντιών μιας χρήσης. Στα μέσα Μαρτίου, το γαλλικό συνδικάτο της βιομηχανίας των πλαστικών επισήμαινε σε ανακοίνωσή του πως «χωρίς πλαστικά μιας χρήσης, δεν θα έχετε πια συσκευασίες για να προστατεύετε τα τρόφιμά σας από τα μικρόβια». Στις 20 Μαρτίου, το αμερικανικό λόμπι Plastics Industry Association ζήτησε η λειτουργία της βιομηχανίας των πλαστικών να χαρακτηρισθεί «ουσιώδους σημασίας» στην περίοδο του lockdown. «Τα πλαστικά μιας χρήσης είναι ζήτημα ζωής και θανάτου» στα νοσοκομεία, έγραφε τότε ο πρόεδρος αυτού του λόμπι, ο Τόνι Ραντοσέφσκι. Εγκωμίαζε επίσης τις πλαστικές σακούλες μιας χρήσης «που προστατεύουν τους εργαζομένους των σούπερ-μάρκετ και τους καταναλωτές απ’ όλα αυτά που σέρνονται στις σακούλες πολλαπλών χρήσεων».
Εντούτοις, το πλαστικό δεν προσφέρει απόλυτη προστασία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το πλύσιμο των χεριών είναι αποτελεσματικότερο από τα γάντια. Επίσης, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στην αμερικανική επιθεώρηση New England Journal of Medicine, ο νέος κορονοϊός ανιχνεύεται για δύο μέχρι τρεις ημέρες στο πλαστικό, ενώ μόνο 24 ώρες στο χαρτί. Και ενώ τα πλαστικά μιας χρήσης μπορεί να είναι αναντικατάστατα στην ιατρική, δεν αποτελούν την απάντηση για την καθημερινή ζωή. Η Κένυα το κατανόησε και απαγόρευσε από τον Ιούνιο στις προστατευμένες ζώνες της όλα τα πλαστικά μιας χρήσης, μεταξύ των οποίων τα πλαστικά μπουκάλια νερού.
Σκουπίδια
Ωστόσο μάσκες και γάντια μιας χρήσης κατακλύζουν πλέον πεζοδρόμια και παραλίες από το Χονγκ Κόνγκ μέχρι τη Γάζα. Το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF) επισημαίνει πως το 2019 είχε ήδη υπολογίσει σε 600.000 τόνους την ποσότητα των πλαστικών που απορρίπτονται στη Μεσόγειο, από τους οποίους το 40% το καλοκαίρι. «Η πολιτιστική μάχη εναντίον του πλαστικού μιας χρήσης έμοιαζε να έχει κερδηθεί. Σήμερα όμως άνοιξε μια ρωγμή, θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε», λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Πιέρ Κανέ του γαλλικού παραρτήματος του WWF. Η πλαστική μάσκα μιας χρήσης είναι ένα ακόμη βάρος που αφήνουμε στις μελλοντικές γενιές.
Στο Χονγκ Κονγκ, τα πέντε είδη πλαστικών που βρίσκονται συχνότερα στις παραλίες είναι μπουκάλια, συσκευασίες από πολυστυρένιο, αναπτήρες, καλύμματα ποτηριών και καλαμάκια. Τώρα είναι και οι μάσκες μιας χρήσης, που βλέπει κανείς να επιπλέουν στην επιφάνεια της θάλασσας, κατά μήκος των παραλιών και της ακτογραμμής. Πρόσφατα οικολόγοι μάζεψαν 70 μάσκες σε μια παραλία 100 μέτρων. Μια εβδομάδα μετά, βρήκαν άλλες 30 μάσκες.
Μέχρι την Ανταρκτική
Μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού από τα πλαστικά μιας χρήσης, που καταλήγουν στα σκουπίδια, έχουν διεισδύσει σε όλους τους ωκεανούς του πλανήτη, μέχρι και την Ανταρκτική.
Επιστήμονες ανακοίνωσαν την περασμένη εβδομάδα πως βρήκαν κομμάτια πολυστυρενικού πλαστικού στα εντόσθια κολλέμβολων, μικροσκοπικών χερσαίων αρθρόποδων. Σωματίδια πλαστικού έχουν ήδη ανακαλυφθεί σε οργανισμούς που ζουν στις τέσσερις άκρες των ωκεανών, μέχρι την άβυσσο στις Μαριάννες, το πιο βαθύ γνωστό σημείο του πλανήτη. Αλλά δεν είναι μόνον η θαλασσα. Οι ακτές της νήσου του Βασιλιά Γεώργιου στην Ανταρκτική είναι από τις πιο μολυσμένες της ηπείρου αυτής εξαιτίας της παρουσίας εκεί σταθμών επιστημονικής έρευνας, στρατιωτικών υποδομών, ακόμη και τουριστών — παρουσία που συνοδεύεται από άφθονα πλαστικά μιας χρήσης.
Στις περιοχές αυτές, οι ερευνητές υπογραμμίζουν το πρόβλημα που δημιουργείται ειδικά από το πολυστυρένιο, η πορώδης επιφάνεια του οποίου επιτρέπει την εγκατάσταση φυκιών και λειχηνών, που αποτελούν την τροφή ζωικών ειδών, τα οποία καταπίνουν μαζί και το πλαστικό. Έτσι το πλαστικό έχει καταφέρει να μπει και σε μια από τις πιο απομακρυσμένες τροφικές αλυσίδες του πλανήτη.
Τα αποτελέσματα της κατάποσης μικροπλαστικών από τα ζώα, θαλάσσια ή χερσαία, δεν είναι ακόμη γνωστά και οι σχετικές έρευνες συνεχίζονται.
Φόρος στα μη ανακυκλώσιμα πλαστικά: ναι στην Ισπανία, η ΕΕ το εξετάζει
Η Μαδρίτη έχει στόχο να συγκεντρώνει περισσότερα από 700 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο χάρη σε έναν νέο φόρο στις μη ανακυκλώσιμες πλαστικές συσκευασίες, τον οποίο ανακοίνωσε στις αρχές Ιουνίου η υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Τερέσα Ριμπέρα. Ο νέος φόρος είναι 0,45 ευρώ ανά κιλό συσκευασίας και περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο που κατέθεσε η κυβέρνηση ώστε να ανταποκριθεί στον ευρωπαϊκό στόχο της σταδιακής εξάλειψης των πλαστικών μιας χρήσης μέχρι το 2021. Ο νέος νόμος δεν έχει περάσει ακόμη από το κοινοβούλιο, κάτι που μπορεί να αποτελέσει μια μακρόχρονη διαδικασία. Όμως, αν ίσχυε το 2017, δηλαδή την πιο πρόσφατη χρονιά για την οποία υπάρχουν δεδομένα, θα απέφερε στο ισπανικό δημόσιο ταμείο 724 εκατομμύρια ευρώ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, από την πλευρά της, εξετάζει το ενδεχόμενο να επιβάλει έναν φόρο στα μη ανακυκλώσιμα πλαστικά απορρίμματα για να χρηματοδοτήσει το ποσό των 750 δισεκ. ευρώ που θα διοχετεύσει στα 27 κράτη μέλη της για να αντιμετωπίσουν τον αντίκτυπο της πανδημίας του κορονοϊού. Ωστόσο η προοπτική αυτή δεν αρέσει σε όλους. Την έχει ήδη απορρίψει ο Γιόαχιμ Λανγκ, ο γενικός διευθυντής της Ομοσπονδίας Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI).
Κένυα: απαγόρευση όλων των πλαστικών μιας χρήσης
Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας για το Περιβάλλον, η Κένυα αοπαγόρευσε τον περασμένο μήνα όλα τα πλαστικά μιας χρήσης –όπως μπουκάλια νερού ή καλαμάκια– στα εθνικά πάρκα, τις παραλίες, τα δάση και άλλες προστατευόμενες ζώνες στην επικράτειά της. Το μέτρο είχε ανακοινωθεί πριν από έναν χρόνο και η έναρξη της ισχύος του επιβεβαιώθηκε από τον υπουργό Τουρισμού με επιστολή που έστειλε στις αρχές Ιουνίου στους κενυάτες βιομηχάνους. Η αφρικανική αυτή χώρα, που πριν από την πανδημία υποδεχόταν κάθε χρόνο δύο εκατομμύρια τουρίστες, έχει απαγορεύσει εδώ και τρία χρόνια τις πλαστικές σακούλες, μια απαγόρευση που είναι από τις αυστηρότερες στον κόσμο. Εδώ, όπως και αλλού, μπουκάλια, καπάκια, καλαμάκια και άλλα καλύμματα από πλαστικό χρησιμοποιούνται μόνο μια φορά και μετά απορρίπτονται, με αποτέλεσμα η Κένυα να πλήττεται από την ρύπανση του πλαστικού, που εκτός του ότι αλλάζει το τοπίο, πνίγει χελώνες, ζώα κτηνοτροφίας ή πουλιά.
Ιαπωνία: φόρος στις πλαστικές σακούλες
Την 1η Ιουλίου, τα εμπορικά καταστήματα στην Ιαπωνία άρχισαν να χρεώνουν τις πλαστικές σακούλες. Τα καταστήματα, όπως τα «κονμπίνι», τα πανταχού παρόντα ιαπωνικά μίνι-μάρκετ, είναι ελεύθερα να καθορίζουν την τιμή για τις σακούλες αυτές. Και παρόλο που η τιμή που χρεώνουν είναι συμβολική, γύρω στα 3 γεν (λιγότερο από 3 λεπτά του ευρώ), οι έρευνες δείχνουν πως το μέτρο αναμένεται ότι θα έχει αποτέλεσμα.
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε πως στόχος της χρέωσης για τις πλαστικές σακούλες είναι να ενθαρρυνθούν οι Ιάπωνες να το σκεφτούν δύο φορές αν η σακούλα είναι αληθινά απαραίτητη γι’ αυτούς και να επανεξετάσουν τον τρόπο ζωής τους σε μια χώρα η οποία κατατάσσεται δεύτερη παγκοσμίως στην παραγωγή πλαστικού κατά κεφαλήν, μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες.
