Το Αντίτιμον (του Μάρκου Μπόλαρη)

06/02/2024

Το Αντίτιμον (του Μάρκου Μπόλαρη)

Ομιλία στην Γενική Συνέλευση της Εταιρείας Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών (Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.) στο ξενοδοχείο ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΞΕΝΙΑ των Σερρών , κατά την διάρκεια της απονομής επαίνου και της ανακήρυξης ως Επιτίμου Προέδρου αυτής.

Καθώς το δώρον έχει αντίδωρον , έχει και η τιμή αντίτιμον.

Κρίνω σκόπιμον εις ανταπόδοσιν της εξαιρετικής τιμής που μου αποδίδεται από την Εταιρεία Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών, για την οποία επελέγη το Μακρυγιαννικόν ακρωνύμιον Ε.Μ.Ε.Ι.Σ., εν παρανθέσει θυμίζω την βαθυστόχαστη αποστροφή του ήρωα της Επανάστασης που συνοψίζει λέγοντας : «Τι πιά δεν είμαστε στο εγώ, ως Εσύ μας το ‘πες , μα σήμερα είμαστε στο εμείς, κι άς μαζωχτούμε σ΄έναν σκοπόν…», μια αποστροφή που είχαμε στο νού όταν πρίν τριάντα χρόνους σηκώσαμε τα μανίκια για την ίδρυση αυτής της Εταιρείας, σκόπιμον λοιπόν είναι εις την τιμήν να ανταποδοθεί αντίτιμον , εις το δώρον να ανταποκριθώ με αντιδώρησιν.

Διό και επέλεξα να απευθύνω τον λόγον στην ετήσια αυτή εκδήλωση της Εταιρείας που γνοιάζεται για τα της ιστορίας των Σερρών και να ενημερώσω τα μέλη της για ένα ζήτημα που κατά την ταπεινή μου άποψη είναι μείζον και κρίσιμο και παραμένει καίριο.

Προτίθεμαι να σας απασχολήσω διά βραχέων για μια πληγή που εξακολουθεί να αιμορραγεί επί μια εκατονταετία και ήδη πλέον αυτής , για μια πληγή που μας πονά και θα εξακολουθεί να μας πονά με κίνδυνο να κακοφορμίσει, γιαυτό έχει ιδιαίτερη σημασία να σπεύσουμε να την γιάνουμε , να την θεραπεύσουμε με σύντονες μα προσεκτικές ενέργειες !

Αξιότιμες Κυρίες και Κύριοι,

Αγαπητά Μέλη και Φίλοι της Εταιρείας Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών,
Αγαπητοί φιλίστορες Σερραίοι και Σερραίες,

Είναι απολύτως προφανές ότι αντιληφθήκατε πως προτίθεμαι να σας απασχολήσω με την εκκρεμμότητα που έχει δημιουργηθεί από το έτος 1917 , όταν ο Βουλγαρικός Στρατός με στρατιωτικές ενέργειες εν καιρώ πολέμου, ήταν σε εξέλιξη ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, προέβη σε λαφυραγώγηση προτάσσοντας τις ξιφολόγχες, διέπραξε λεηλασίες πολιτισμικών αγαθών, ενήργησε κακουργηματικά σε χώρα κατεχόμενη και διάρπαξε πολυτίμητα πολιτισμικά αγαθά , ανεκτίμητα κειμήλια και χειρόγραφα, χειρόγραφα περγαμηνά και χαρτώα, παλαίτυπα βιβλία που διαφυλάσσονταν στα παλαίφατα Πατριαρχικά Σταυροπηγιακά Μοναστήρια της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης , διαφυλάχτηκαν από τους Πατέρες ημών ως κόρη οφθαλμού, και διασώθηκαν από τις καταστροφικές λαίλαπες που έπληξαν την περιοχή μας την τελευταία χιλιετία, μέχρις ότου διαπράχτηκε η λεηλασία!

Δεν είναι στις προθέσεις μου να σας ταλαιπωρήσω ούτε επαναλαμβάνοντας όσα είναι ήδη γνωστά από την επιστημονική έρευνα, ούτε ανιστορώντας όσα έχουν ειπωθεί στο Α’ Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για την Ιστορία των Σερρών, στο οποίο τέθηκαν οι βάσεις επίλυσης των όποιων αμφιβολιών αιωρούνταν σχετικά με την ταυτότητα των ελληνικών χειρογράφων, που παρανόμως αφαιρεθέντα από τους νόμιμους ιδοκτήτες τους, εισέτι παρανόμως κατακρατούνται στο Ίδρυμα Σλαβοβυζαντινών Ερευνών Ιβάν Ντούιτσεφ στη Σόφια.

Εάν πήρα τον λόγο σήμερα για να σας καταθέσω ενώπιόν Σας το Αντίτιμον είναι επειδή συμπληρώνονται τούτες τις μέρες πέντε ολόκληροι χρόνοι από την διεξαγωγή των τελευταίων πολιτικών ενεργειών από πλευράς της Ελληνικής Πολιτείας προς την Βουλγαρική πλευρά για την επιστροφή των λεηλατηθέντων κειμηλιών, ενεργειών οι οποίες δεν έχουν ιδεί μέχρι την σήμερον το φώς της δημοσιότητος, και δεν το είχαν δεί αρχικώς χάριν διακριτικότητος των διπλωματικών ενεργειών ώστε να υπάρξει η δυνατότητα των καλύτερων δυνατών ενεργειών συνεννόησης και ευοδώσεως του σκοπού μεταξύ των δύο Κυβερνήσεων, όμως καθώς οι τότε αναληφθείσες πρωτοβουλίες και οι διεργασίες δεν ολοκληρώθηκαν, είναι απολύτως προφανές ότι την σήμερον η δημοσιοποίησή τους είναι πλέον απολύτως απαραίτητη για να δοθεί η κρίσιμη συνέχεια που οδηγεί στην τελική λύση του προβλήματος, ήγουν στην απροφάσιστη επιστροφή από την Βουλγαρική πλευρά των λαφυραγωγηθέντων κειμηλίων και χειρογράφων, πρώτιστα, στις ιστορικές μας Μονές του Τιμίου Προδρόμου την εν Μενοικίω όρει παρά τας Σέρρας και της Παναγίας Αχειροποιήτου την εν τω Παγγαίω όρει, την επ΄εσχάτοις τοις καιροίς επονομασθείσα Εικοσιφοίνισσα, καθώς ευλόγως και στις λοιπές, ήγουν την Ιερά Μονή Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας της Ξάνθης και την Ιερά Μονή Παναγία Πορταίτισσας Κορνοφωλιάς στον Έβρο.

Θα πιάσω τα πράγματα από την αρχή.

Στις 29 Αυγούστου 2018 ορκίστηκε η τελευταία Κυβέρνηση Τσίπρα, ήταν η ημέρα που πανηγύριζε το Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου στα Σέρρας και ο νέος Υφυπουργός Εξωτερικών αναλάμβανε το χαρτοφυλάκιο της Πολιτιστικής Διπλωματίας , της Εκκλησιαστικής και Θρησκευτικής Διπλωματίας , της Αθλητικής και της Διπλωματίας για την Κλιματικής Αλλαγή, είχε επιπροσθέτως την ευθύνη των Προξενικών Αρχών της Ελλάδος στην Υφήλιο και την διαχείριση των Οικονομικών του Υπουργείου Εξωτερικών.

Δυό ημέρες μετά την ορκωμοσία είχε μεταξύ των άλλων και την επιβεβλημένη συνεργασία με τον Πρέσβυ της Διεύθυνσης των Εκκλησιαστικών. Θα σας μεταφέρω υπό μορφήν δημοσιογραφικής καταγραφής τα πεπραγμένα αυτού του Υφυπουργού , αφού λόγω της ιδιαίτερης εμπιστοσύνης που μου είχε με ενημέρωνε συνεχώς.
Παρακαλώ για την υπομονή σας.

Κατά την διάρκεια αυτής της πολύωρης συνεργασίας ο νέος Υφυπουργός ζήτησε από τον αρμόδιο Πρέσβυ – Διευθυντή των Εκκλησιαστικών να ανασύρει από το αρχείο του Υπουργείο Εξωτερικών τον φάκελλο της αρπαγής των κειμηλίων και χειρογράφων με τα οποία ασχολήθηκε η Διεθνής Διάσκεψη του Νειγύ και όρισε την άμεση επιστροφή και απόδοσή τους στην Ελλάδα και μάλιστα στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους. Δεν είναι δυνατόν κανείς να ξεχάσει την αντίδραση του Διπλωμάτη ! Καθώς μου εξομολογήθηκε ο εμβρόντητος νέος Υφυπουργός, ο κ.Πρέσβυς μειδίασε συγκαταβατικά , μάλλον ως τα όρια της ειρωνείας , και απευθυνόμενος προς τον αδαή πολιτικό του προιστάμενο του είπε ότι αυτή είναι μια ιστορία τελειωμένη, μια ιστορία ξεχασμένη, μια ιστορία που δεν απασχολεί κανέναν, μια υπόθεση που πλέον έχει μπεί στα χρονοντούλαπα της ιστορίας!

Τι ξάχνετε τώρα ; !
Πάνε αυτά , τελειώσαν !

Την επομένη , ο οχληρός νεός Υφυπουργός έστειλε στο γραφείο του κ.Πρέσβυ τρείς τόμους, που αφορούν την εξέλιξη την επιστημονική επί του θέματος και συγκεκριμένα α) τους δύο Τόμους των Πρακτικών του Α’ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την Ιστορία των Σερρών, που ο ομιλών είχε την τιμή της πρωτοβουλίας για την διοργάνωσή του ως Αντιδήμαρχος τότε των Σερρών και β) την έκδοση της Κεντρικής Δημόσιας Βιβλιοθήκης Σερρών , που δημοσιεύει την επιστημονική ανακοίνωση του Καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης κ. Βασίλη Κατσαρού που ταυτοποιεί ένα προς ένα τα λαφυραγωγηθέντα από τον Βουλγαρικό Στρατό χειρόγραφα και τούτη η ανακοίνωση κατατέθηκε στο Διεθνές Συνέδριο Ελληνικής Παλαιογραφίας που είχε διεξαχθεί στο Λονδίνο.

Είναι φανερόν ότι οι τρείς τόμοι τάραξαν τα λιμνάζοντα ύδατα της Διεύθυνσης Εκκλησιαστικών στο Υπουργείο Εξωτερικών, το κλίμα άλλαξε άρδην και το ζήτημα τέθηκε επί τάπητος.

Η επόμενη ενέργεια ήταν η ενημέρωση του Μεγάρου Μαξίμου και του Προέδρου της Κυβέρνησης . Αντιλαμβάνεστε εύκολα ότι ουδείς εκεί γνώριζε κάν την ύπαρξη του ζητήματος και χρειάστηκε επίπονη προσπάθεια για να περιγραφεί το πρόβλημα και να προταθεί πολιτική επίλυσης!

Εξ όσων μου είχε εκμυστηρευτεί ο τότε Υφυπουργός Εξωτερικών ο Πρωθυπουργός τον Οκτώβριο του 2018 έτεινε ευήκουον ούς , αφού η πρόταση, όπως του κατατέθηκε από τον Υφυπουργό δεν ήταν απλώς και μόνον η διεκδίκηση αυτών που περιέγραφε και υπαγόρευε η Διεθνής Συνθήκη του Νειγύ , αλλά είχε διανθιστεί με ένα πρόσθετο στοιχείο , είχε, δηλαδή, συνδυαστεί με την χορήγηση ενός μη οφειλομένου αντιδώρου από την Ελληνική προς την Βουλγαρική πλευρά.

Ο Πρωθυπουργός ανέλαβε πρωτοβουλία και στην πρώτη Συνάντηση Κορυφής στις Βρυξέλλες έθεσε το θέμα στην Βουλγαρική ηγεσία . Ο Υφυπουργός άκουγε αιφνιδιασμένος ένα φθινοπωρινό μεσημέρι, άκουγε στο τηλέφωνο τον διπλωματικό Σύμβουλο του Πρωθυπουργού να τον καλεί από τις Βρυξέλλες και περιχαρής να του ανακοινώνει ότι ο Βούλγαρος Πρόεδρος αντιμετωπίζει θετικά κατ΄αρχήν την πρόταση μας , όπως του την μετέφερε ο Έλληνας Πρωθυπουργός. Κατά την επιστροφή , συμφωνήθηκε να κλιθεί ο Πρέσβυς της Βουλγαρικής Δημοκρατίας και να του τεθεί η πρόταση εν συνόλω και με λεπτομέρειες , ώστε να τροχιοδρομηθεί η υπόθεση διπλωματικά ! Και ούτως εγένετο !
Ο Πρέσβυς της Βουλγαρίας , πρώην Υφυπουργός Εξωτερικών , ήρθε στο ΥΠΕΞ , όπου σε μια διώρη συνάντηση ετέθη η πρόταση εν συνόλω!

Η πρόταση, καθώς μου διευκρίνησε ο τότε Υφυπουργός, εν περιλήψει ήταν η εξής:

Πριν η Ελλάδα προσφύγει στην διεκδίκηση των λεηλατηθέντων εν καιρώ πολέμου ανεκτίμητων πολιτισμικών θησαυρών (κειμηλίων και εγγράφων) , όπως περιγράφονται στην Διεθνή Συνθήκη του Νειγύ , επικαλείται τις σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας μεταξύ των δύο χωρών, επικαλείται τις εταιρικές και συμμαχικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας και απαιτεί την επιστροφή των λαφυραγωγηθέντων με στρατιωτικές ενέργειες του Βουλγαρικού Στρατού κατά τηην διάρκεια του Α’ Π.Π. πολιτισμικών θησαυρών, πολύτιμων αντικειμένων της ιστορικής και πνευματικής κληρονομιάς των Ελλήνων και την απροφάσιστη επιστροφή τους στους νόμιμους και ιστορικούς ιδιοκτήτες τους, ήτοι τα Πατριαρχικά και Σταυροπηγιακά Μοναστήρια που μνημονεύτηκαν.

Εις αντίδωρον , μη οφειλόμενον αντίδωρον, η Ελληνική Κυβέρνηση θα δωρίσει στην Βουλγαρία τα οστά του Τσάρου Σαμουήλ , τα οποία βρέθηκαν κατά την διάρκεια ανασκαφής από τον Καθηγητή Μουτσόπουλο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στον Ναό του Αγίου Αχιλλείου στο νησάκι της Μικράς Πρέσπας και σήμερα φυλάσσονται στο Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Η επιστροφή των κειμηλίων και των χειρογράφων και η παράδοση στους νόμιμους ιδιοκτήτες προτάθηκε να γίνει σε δημόσια τελετή στην Σόφια της Βουλγαρίας, παρουσία των δύο Πρωθυπουργών , της πολιτικής, πνευματικής και εκκλησιαστικής ηγεσίας των δύο χωρών, παρουσία της ΟΥΝΕΣΚΟ και της Ευρωπαικής Ένωσης , και εν συνεχεία, η Ελληνική Κυβέρνηση θα προέβαινε στην δωρεά των οστών του Τσάρου στην Βουλγαρία σε αργυρή λειψανοθήκη.

Ο Βούλγαρος Πρέσβυς επιφυλάχτηκε να μεταφέρει την πρόταση στον Υπουργό Εξωτερικών και να μεταφέρει την απάντηση στην Ελλάδα, μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων και σίγουρα στις αρχές του νέου έτους.

Καθώς μου εμπιστεύτηκε ο τότε Υφυπουργός της Ελλάδας, αμέσως μετά ενημερώθηκε λεπτομερώς ο Οικουμενικός Πατριάρχης για την μεταβιβασθείσα πρόταση φιλικής διευθέτησης του αιωνίζοντος προβλήματος προς την Βουλγαρία.

Η απάντηση από την Βουλγαρική πλευρά ήρθε μέσα στον Φεβρουάριο και μάλιστα ήρθε με έναν ιδιαίτερο τρόπο εκ μέρους του Πρωθυπουργού της. Υπήρχε έντονη διαμάχη ανάμεσα στον Πρόεδρο της Βουλγαρικής Δημοκρατίας και τον Πρωθυπουργό της χώρας, και ο δεύτερος ενώ είχε αποφασίσει την αποδοχή της πρότασης της Ελλάδος, φοβόταν ότι ο πολιτικός αντίπαλός του Πρόεδρος της Βουλγαρίας θα ξεσηκώσει ενδεχομένως ισχυρή θύελλα αντιδράσεων εθνικισμού σε βάρος του , ώστε να παρεμποδιστεί η διαδικασία συνδιαλλαγής και φιλικής διευθέτησης της επιστροφής και να τον πλήξει κομματικά ! Ζήτησε λοιπόν ο Βούλγαρος Πρωθυπουργός την παρέμβαση του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας προκειμένου να υπάρξει συνεννόηση για να επιτευχθεί καταλλαγή και ειρήνευση για την επιστροφή και την παράλληλη αντιδώρηση από την Ελληνική πλευρά.

Ο γνωστός μας Υφυπουργός ανέλαβε την υποχρέωση της διαβίβασης προς τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας της ανησυχίας του Βουλγάρου Πρωθυπουργού και το αίτημα του για διερεύνηση των προθέσεων του ομολόγου Προέδρου της Βουλγαρικής Δημοκρατίας ώστε να οδηγηθούμε χωρίς κλυδωνισμούς στην οριστική λύση του προβλήματος. Σημειώνω ότι ο τότε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας είναι ένας εκ των ελαχιστοτάτων Ελλήνων Πολιτικών που γνωρίζει όλες τις διαστάσεις ιστορικές, πολιτιστικές, διπλωματικές και νομικές του ζητήματος των διαρπαγέντων κειμηλίων και χειρογράφων , έτσι ώστε άδραξε την υπόθεση αμέσως και επιχείρησε την διευθέτηση.

Είχαμε πλέον μπεί στον Μάρτη του 2019, ο τότε Υφυπουργός Πολιτιστικής και Εκκλησιαστικής Διπλωματίας καθόταν , εξ όσων γνωρίζω σε αναμμένα κάρβουνα, όταν τον κάλεσαν από την Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας για ακρόαση από τον Πρόεδρο. Η ικανοποίηση ήταν ζωγραφισμένη στο πρόσωπο του Προέδρου, η σοφή διαχείρισή του, η διπλωματική του προσέγγιση, η διακριτικότητα των χειρισμών είχαν φέρει το ποθούμενο αποτέλεσμα : Ο Βούλγαρος Πρόεδρος συντάχθηκε μαζί μας , θα παραβρισκόταν στην ιστορική τελετή παράδοσης στην καρδιά της βουλγαρικής πρωτεύουσας, χωρίς να αντιδράσει.

Ένα χάσμα φάνηκε ότι γεφυρώνεται , μια πληγή αιμορροούσα φάνηκε ότι επουλώνεται ! Όμως , δυστυχώς δεν ήταν η ώρα ! Πολιτική είναι η διαχείριση του χρόνου!

Εκείνες τις ημέρες στην Αθήνα είχε ξεσπάσει η υπόθεση με την χρηματοδότηση των ιερέων, είχε προηγηθεί η κρίση στην Ιερά Σύνοδο, υπήρχε ένταση στην Κυβέρνηση, ξεκινούσε η προεκλογική περίοδος των Ευρωεκλογών, τα αυτιά των δικών μας είχαν κλείσει, τα μάτια είχαν στραφεί αλλού, η πίεση των ευρωεκλογών αύξανε!

Ο Υφυπουργός των Εξωτερικών, καθά μου διηγήσατο, έλπιζε ότι η κίνηση πάνω στην σκακιέρα του σκάκι , όπως είχε σχεδιαστεί, θα μπορούσε να παιχτεί το καλοκαίρι μετά τις ευρωεκλογές!

Όμως , όπως γνωρίζουμε όλοι σε τούτη την αίθουσα , το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών προκάλεσε , αναιτίως, παραίτηση της Κυβέρνησης Τσίπρα, την άμεση προκήρυξη των Εθνικών εκλογών και την κυβερνητική αλλαγή.

Στα χρόνια που επακολούθησαν , ο εν λόγω Υφυπουργός δεν μίλησε δημόσια , αναμένων συνέχιση της διπλωματικής εργασίας για την διεκπεραίωση της εκκρεμμότητας που μας ματώνει εδώ και εκατόν επτά χρόνους , όμως , σήμερα , πέντε χρόνους μετά κι αφού το ζήτημα έχει εγκαταλειφθεί από Ελληνικής πλευράς , μου ανέθεσε να σας το μεταφέρω ,
Ως αντίδωρον , ως Αντίτιμον !

Ως αντίτιμον κατατιθέμενον στην
Εταιρεία Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών !
Έγνοια μας !
Ο αγώνας συνεχίζεται !
Η πρόκληση παρούσα !
Από την δική μας σοβαρότητα,
την δική μας επιμονή στο αίτημα,
την δική μας προσήλωση στο δίκαιο μας,
την δική μας εμπιστοσύνη στο διεθνές δίκαιο,
από την εκπόνηση μιάς δικής μας αποτελεσματικής στρατηγικής
θα κριθεί το αποτέλεσμα !

Σας είμαι ευγνώμων αφ’ ενός γία την απονομή του επαίνου και την ανακήρυξη της ταπεινότητός μου ως Επιτίμου Προέδρου της Εταιρείας Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών και αφ’ ετέρου για την ευγένεια της ανοχής σας.