ΣΙΝΕΜΑ: «Ο Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου – Η ματωμένη ιστορία της Ελλάδας
Μετά το ντεμπούτο του με την «Αναπαράσταση» το 1970 και τις «Μέρες του ’36» του 1972, την σκυτάλη παίρνει ο εκπληκτικός «Θίασος» του 1975. Αυτή είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του σημαντικότερου Έλληνα σκηνοθέτη, η οποία κυκλοφορεί σε επανέκδοση από την Πέμπτη 9 Φεβρουαρίου. Μέσα από την ταινία του ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, αναβιώνει μία Ελλάδα αληθινή. Μία γκρίζα Ελλάδα, ματωμένη από τον Εμφύλιο, με συννεφιασμένους ουρανούς, εγκαταλειμμένα χωριά και τους ατελείωτους ερειπωμένους δρόμους της φτωχικής επαρχίας. Είναι η ιστορία της Ελλάδας μέσα από την περιπλάνηση ενός περιοδεύοντος θιάσου.
Η ταινία ακολουθεί τις περιπέτειες ενός περιοδεύοντος θιάσου στην Ελλάδα από το 1939 μέχρι το 1952, ο οποίος προσπαθεί να παρουσιάσει μια θεατρική παράσταση του βουκολικού δράματος του Περεσιάδη, Γκόλφω η βοσκοπούλα. Μπροστά μας ξεδιπλώνεται τόσο η πολιτική ιστορία της Ελλάδας όσο και η ιδιωτική των μελών του θιάσου, που είναι ταυτόχρονα και μέλη της ίδιας οικογένειας. Οι δύο αυτές συνιστώσες, πλέκονται αξεδιάλυτα.
Στο ένα σκέλος, παρακολουθούμε όλη τη νεότερη ιστορία της Ελλάδος, μέσα από τη ματιά του σκηνοθέτη, αποδομημένη και χτισμένη από την αρχή, έτσι όπως δυστυχώς, δεν τη διδαχθήκαμε, ποτέ. Από τις τελευταίες μέρες της δικτατορίας του Μεταξά, την έναρξη του πολέμου, την ιταλική εισβολή, την γερμανική κατοχή, την απελευθέρωση, την άφιξη των «συμμάχων» (Βρετανών αρχικά και Αμερικανών στη συνέχεια), καθώς και τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο, μέχρι τις εκλογές του 1952.
ΣΙΝΕΜΑ: «Ο Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου – Η ματωμένη ιστορία της Ελλάδας
Παράλληλα, γινόμαστε κοινωνοί στις τραγικές περιπέτειες της οικογένειας του Ορέστη, της αδελφής του, του πατέρα του, της μητέρας του και του εραστή της, οι οποίοι μας παραπέμπουν στον κεντρικό πυρήνα του μύθου των Ατρειδών. Ο πατέρας εκτελείται από τους Γερμανούς, μετά την προδοτική καταγγελία του εραστή της μητέρας, κι ο Ορέστης, αντάρτης της Αριστεράς, με τη συνεργασία της αδελφής, θα σκοτώσει επί σκηνής τη μητέρα του και τον εραστή της, για να έρθει και η δική του εκτέλεση κατά τη διάρκεια των εκκαθαρίσεων που ακολούθησαν τη γενική καταστολή του ανταρτικού κατά τον Εμφύλιο. Το κεντρικό πρόσωπο της ταινίας είναι η μεγάλη αδελφή, εκείνη που, κατά το σχήμα του μύθου, θα ήταν η Ηλέκτρα.
Η Ηλέκτρα, θα είναι και η μόνη της οικογένειας που μετά τα δεκατρία χρόνια ιστορίας τα οποία πραγματεύεται η ταινία, μένει ως το τέλος και φροντίζει τον μικρό Ορέστη, τον γιο της μικρής αδελφής που έχει παντρευτεί έναν Αμερικανό αξιωματικό. Η χρονολογική πορεία της ταινίας, περίπλοκη και πολύπλοκη, κτίζεται με διαρκείς χρονικούς ελιγμούς και συνεχείς εναλλαγές εποχών. Η ταινία αρχίζει το 1952 και τελειώνει το 1939, μ’ ένα πανομοιότυπο πλάνο. Πρόκειται ουσιαστικά για μια ιστορική καταγραφή, φωτογραφίζοντας μια διαφορετική Ελλάδα, μέσα από έναν θίασο που γίνεται μάρτυρας της δραματικής εξέλιξης της Ιστορίας αλλά και της αναβίωσης του μύθου των Ατρειδών.
Ο «Θίασος» εντάσσεται στην «τριλογία της Ιστορίας» του Αγγελόπουλου και αποτελεί το δεύτερο μέρος της, καθώς είχαν προηγηθεί το 1972, οι «Μέρες του ’36» και ακολούθησαν το 1977 «Οι Κυνηγοί». Πρόκειται για μία μακράς πνοής κινηματογραφική τοιχογραφία, η οποία απλώνεται από τις τελευταίες μέρες της Δικτατορίας του Μεταξά έως τον πρώτο καιρό της τυπικής αποκατάστασης της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και την άνοδο της δεξιάς παράταξης στην εξουσία το 1952. Μέσα από την περιπλάνηση ενός περιοδεύοντος θιάσου, η ιστορία της Ελλάδας περιπλέκεται με τις ιστορίες των ηθοποιών.
ΣΙΝΕΜΑ: «Ο Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου – Η ματωμένη ιστορία της Ελλάδας
Η ταινία που γυρίστηκε υπό αντίξοες συνθήκες και προβλήθηκε το 1975, ουσιαστικά άνοιξε τις πύλες του τότε Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου στην Ευρώπη. Γνώρισε ενθουσιώδης κριτικές, από τον διεθνή κυρίως Τύπο και συγκέντρωσε πολλά και σημαντικά βραβεία, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει το Βραβείο FIPRESCI στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών, Βραβείο Καλύτερης Ταινίας της Δεκαετίας 1971-1980 από την Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου της Ιταλίας. Παράλληλα παρουσιάστηκε και στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου και τιμήθηκε με επτά βραβεία: Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Σεναρίου, Ά Ανδρικού Ρόλου (Βαγγέλης Καζάν), Ά Γυναικείου Ρόλου (Εύα Κοταμανίδου) και Βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ).
Η σύλληψη και το σενάριο είναι επινόησης και γραφής του Θόδωρου Αγγελόπουλου, μαζί με τον στενό του συνεργάτη Πέτρο Μάρκαρη. Προκειμένου να εξασφαλίσει άδεια για τα γυρίσματα, υποβάλλει ψεύτικο σενάριο στον Ζουρνατζή, τον αρμόδιο υπουργό της κυβέρνησης Μαρκεζίνη το φθινόπωρο του 1973, λέγοντας ότι η ταινία είχε ως θέμα, τον μύθο των Ατρειδών. Η Χούντα πέφτει, η ταινία ολοκληρώνεται αλλά και πάλι η αιώνια διχόνοια των Ελλήνων, κάνει την επανεμφάνιση της. Μόνο ως συγκλονιστικά, μπορώ να περιγράψω, τα όσα λέει ο ίδιος ο παραγωγός της ταινίας, ο Γιώργος Παπαλιός, φίλος και συνεργάτης του Θόδωρου Αγγελόπουλου:
«Η είδηση ότι η ταινία ήταν κάτι μεγάλο φτάνει στις Κάννες, αλλά η κυβέρνηση Καραμανλή, με το επιχείρημα ότι η ιδεολογία του «Θιάσου» ήταν μονόπλευρη και αριστερή, αρνείται να υποβάλει την ταινία ως κρατική εκπροσώπηση στο Φεστιβάλ. Έτσι προβλήθηκε στο «Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών» με αποτέλεσμα να προκαλέσει πανζουρλισμό. Με πιο κορυφαία και συγκινητική στιγμή όταν ο Γερμανός σκηνοθέτης Βέρνερ Χέρτζογκ σηκώθηκε, ανέβηκε στη σκηνή και φίλησε τα παπούτσια του Αγγελόπουλου. Χαμός!»
ΣΙΝΕΜΑ: «Ο Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου – Η ματωμένη ιστορία της Ελλάδας
Στον «Θίασο» παρουσιάζονται όλα εκείνα τα συστατικά που χαρακτηρίζουν τον ιδιαίτερο Κινηματογράφο του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Οι αργοί ρυθμοί, η χειρουργική ακρίβεια των πλάνων, το υπομονετικό ξετύλιγμα των ιστοριών του, συστατικά ενός έργου, που μας παρουσίαζε μια άλλη Ελλάδα, αληθινή, μακριά από καρτ ποστάλ, ηλιόλουστες παραλίες και αρχαιολογικούς θησαυρούς. Μια Ελλάδα που ποδοπατήθηκε στην Κατοχή, που αναγκάστηκε σε μαζική μετανάστευση, που επέστρεψε απογοητευμένη, για να διαπιστώσει ότι είναι πιο μπερδεμένη όσο ποτέ. Ίσως για όλους αυτούς τους λόγους, το Σινεμά του Θόδωρου Αγγελόπουλου, ειλικρινές και χωρίς υπερβολές, αγαπήθηκε περισσότερο στο εξωτερικό, παρά στο εσωτερικό. Ίσως γι’ αυτό ο «Θίασος» σήμερα, βρίσκεται δικαίως στη λίστα με τις 100 καλύτερες διεθνείς ταινίες που γυρίστηκαν από καταβολής της Έβδομης Τέχνης.
«Η σχέση μου με τον κινηματογράφο άρχισε σχεδόν σαν εφιάλτης. Ήταν το ’46 ή ’47, δεν θυμάμαι. Πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, τότε που πήγαινε πολύς κόσμος στο σινεμά και εμείς μικροί τρυπώναμε ανάμεσα στον συνωστισμό των μεγάλων για να χαθούμε στο μαγικό σκοτάδι του εξώστη. Είδα πολλές ταινίες τότε, αλλά η πρώτη ήταν μια ταινία του Michael Curtiz, το «Angels With Dirty Faces». Υπάρχει μια σκηνή στην ταινία «Η Σκόνη του Χρόνου», όπου ο ήρωας οδηγείται από δυο φύλακες στην ηλεκτρική καρέκλα. Καθώς προχωρούν, οι σκιές τους μεγαλώνουν στον τοίχο. Ξαφνικά μια κραυγή… Δεν θέλω να πεθάνω. Αυτή η κραυγή για καιρό μετά στοίχειωνε τις νύχτες μου. Ο κινηματογράφος μπήκε στη ζωή μου με μια σκιά που μεγάλωνε σ’ έναν τοίχο και μια κραυγή.» – Θόδωρος Αγγελόπουλος.
Γεννημένος στην Αθήνα, στις 27 Απριλίου του 1935, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος σπουδάζει στη Νομική Σχολή Αθηνών, την οποία όμως, εγκατέλειψε στο πτυχίο. Το 1961 φεύγει στη Γαλλία και γράφεται στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης με καθηγητές τον Ζωρζ Σαντούλ και τον Ζαν Μιτρί, ενώ την επόμενη χρονιά δίνει εξετάσεις και γίνεται δεκτός στην περίφημη σχολή κινηματογράφου IDHEC. Στη συνέχεια θα φοιτήσει κοντά στον εθνολόγο-σκηνοθέτη Ζαν Ρους στο Musee d l’homme όπου θα διδαχθεί το σινεμά-ντιρέκτ.
Με την επάνοδο του στην Ελλάδα το 1964 θα εργαστεί στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» ως κριτικός κινηματογράφου, μαζί με τους καλούς του φίλους, την Τώνια Μαρκετάκη και τον Βασίλη Ραφαηλίδη. Το 1965 του προτείνεται από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και το συγκρότημα Φόρμινξ να γυρίσει μια ταινία για το μουσικό συγκρότημα, η οποία όμως, δεν έμελλε να ολοκληρωθεί ποτέ. Η πρώτη του ταινία παρουσιάζεται το 1968 και είναι η μικρού μήκους «Εκπομπή» που θα προκαλέσει αίσθηση στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενώ δύο χρόνια αργότερα η μεγάλου μήκους «Αναπαράσταση», όντας η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του σκηνοθέτη, θα σημαδέψει τη νέα εποχή του Ελληνικού Κινηματογράφου.
ΣΙΝΕΜΑ: «Ο Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου – Η ματωμένη ιστορία της Ελλάδας
Μέσα στην καρδιά της δικτατορίας, σκηνοθετεί το πρώτο μέρος της Τριλογίας της Ιστορίας, τις «Μέρες του `36» (1972). Μετά από τρία χρόνια, και γυρίσματα στα κρυφά λόγω της απειλής της λογοκρισίας, ο Αγγελόπουλος επιστρέφει με την πιο φιλόδοξη και ίσως την σπουδαιότερη ταινία της καριέρας του: «Ο Θίασος» (1975). Οι ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου έχουν προβληθεί σε πολλά διεθνή φεστιβάλ και έχουν αποσπάσει πολλά βραβεία και διακρίσεις, ενώ ο ίδιος και το έργο του κατέχουν σημαντική θέση στην διεθνή βιβλιογραφία.
Ήταν 24 Ιανουαρίου του 2012, όταν ο σπουδαίος σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός κινηματογράφου, Θόδωρος Αγγελόπουλος, τραυματίστηκε θανάσιμα στο διάλειμμα των γυρισμάτων της ταινίας του «Η Άλλη Θάλασσα» στη Δραπετσώνα, από διερχόμενη μοτοσυκλέτα.
«Να μιλήσω στην επόμενη ταινία μου πιο απλά. Αλλά η απλότητα είναι κατάκτηση, όχι επιλογή. Ο Σεφέρης έλεγε “Θα ‘θελα να μιλήσω πιο απλά, να μου δοθεί αυτή η χάρη”.
Όσοι συνεχίζουμε να κάνουμε κινηματογράφο είναι, επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Δεν είναι πια επάγγελμα αλλά τρόπος αναπνοής…» – Θόδωρος Αγγελόπουλος (27 Απριλίου 1935 – 24 Ιανουαρίου 2012)
Γιώργος Ρούσσος
-
Για να μαθαίνετε πάντα όλα τα νέα, κάντε like στη σελίδα μας olanea.gr
