Των Γ. Αγγέλη, Δ. Καδδά
Το ενδεχόμενο υποτροπής της COVID-19 αποτελεί τον μεγαλύτερο εφιάλτη για την oικονομία συνολικά στην Ευρώπη και την Ελλάδα.
Τις τελευταίες εβδομάδες η σχεδόν οριζόντια σε όλες τις χώρες αύξηση των κρουσμάτων της πανδημίας συνδυάζεται με τη μεγαλύτερη λόγω τουρισμού διασυνοριακή κινητικότητα.
Για την Ελλάδα οι “αριθμοί”, τόσο της ύφεσης όσο και του ελλείμματος για το 2020, δεν ξεφεύγουν από την αναλογικότητα των προβλέψεων που διατυπώνονται για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης και είναι… άσχημοι.
Τουρισμός, ιδιωτική κατανάλωση, εξαγωγές και αυξημένες δημοσιονομικές ανάγκες για τη στήριξη επιχειρήσεων και εργαζόμενων, συνθέτουν ένα εφιαλτικό τοπίο δεδομένων και εκτιμήσεων, από το οποίο μόνο το Δημόσιο εμφανίζεται να έχει κάποιες δυνατότητες χρηματοδοτικής στήριξης, αφενός μέσω του “μαξιλαριού” της Συμφωνίας του Ιούνη του 2018 και αφετέρου, στη συνέχεια, μέσω των προοπτικών του Ταμείου Ανάκαμψης.
Σε κάθε περίπτωση, η οικονομία αποδεικνύεται εξαιρετικά ευάλωτη και είναι ήδη γονατισμένη από το πρώτο κύμα της πανδημίας, που κατά τους “λοιμωξιολόγους”, πριν ακόμα εξαντληθεί, απειλεί να δώσει τη θέση του σε υποτροπή μεγάλης κλίμακας.
Το ενδεχόμενο επιδείνωσης της πανδημίας συνδέεται άμεσα με το οικονομικό κομμάτι του τουρισμού, ο οποίος, ενώ αποτελεί ισχυρό οικονομικό “φάρμακο”, είναι ταυτόχρονα και η βασική εν δυνάμει αιτία για μια άσχημη υποτροπή της COVID-19. Και αυτό ισχύει για όσο καιρό παραμένει ανύπαρκτο το εμβόλιο μαζικής χρήσης ή άλλο άμεσης δράσης φάρμακο.
Στον δημόσιο τομέα της οικονομίας, σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες του Capital.gr, ο σχεδιασμός της οικονομικής κάλυψης τόσο των δαπανών του Δημοσίου όσο και οι επιπλέον έκτακτες ανάγκες στήριξης του ιδιωτικού τομέα στηρίζονται στη διαθεσιμότητα του εγχώριου σκέλους του “μαξιλαριού”. Συνολικά τον Μάρτιο του 2020 ήταν 37,5 δισ. ευρώ και έχει μειωθεί κατά 7 δισ. ευρώ στα 30,5 δισ. ευρώ σύμφωνα με τον ΥΠΟΙΚ Χρήστο Σταϊκούρα. Επιπλέον έχουν διατεθεί άλλα τόσα χρήματα από τις εξόδους στις αγορές, ανεβάζοντας το συνολικό ποσό των χρημάτων που έχουν “ξοδευτεί” περί τα 14 δισ. ευρώ. Κάλυψαν αφενός τις “τρύπες” που έχει δημιουργήσει στα έσοδα το lockdown και αφετέρου τις έκτακτες δαπάνες που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα.
Παρ’ όλα αυτά δαπάνες όπως η “επιστροφή αναδρομικών” στους συνταξιούχους δεν φαίνεται να προβληματίζουν ιδιαίτερα το Μέγαρο Μαξίμου καθώς αυτές μεταλλάσσονται αμέσως σε ιδιωτική κατανάλωση και φόρο (ΦΠΑ). Ήτοι επιστρέφουν πολλαπλασιαστικά στην οικονομική δραστηριότητα και σε δημόσια έσοδα…
Τα “λουκέτα” και το “μαξιλάρι”
Το συνολικό ποσό των επιπλέον δημόσιων δαπανών για τον κορονοϊό, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, έχει ήδη καλυφθεί κατά ένα μέρος από προγραμματισμένες εισροές κυρίως από ευρωπαϊκούς πόρους (SURE, ΕΣΠΑ, SMPs, κ.λπ.), συμπληρωμένες από τον προ COVID-19 προγραμματισμένο τακτικό δανεισμό.
Συνολικά υπολογίζεται ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν θα αυξηθούν από τα σημερινά 14 δισ. ευρώ, στα 17-18 δισ. ευρώ μέχρι τέλος του έτους και τα οποία θα “καλυφθούν” στο ίδιο χρονικό διάστημα από ευρωπαϊκές εισροές και από το υπόλοιπο του κρατικού δανεισμού.
Με αυτά τα δεδομένα το “μαξιλάρι” θα έχει συρρικνωθεί στο τέλος του έτους στα 30-32 δισ. ευρώ, σε συνάρτηση με το κατά πόσο οι εξελίξεις της πανδημίας σε Ευρώπη και Ελλάδα θα απαιτήσουν νέα πακέτα στήριξης από την πλευρά του Δημοσίου για τη στήριξη επιχειρήσεων και εργαζόμενων μέχρι το τέλος του 2020.
Μεγαλύτερη απειλή παραμένει το σοβαρό πλέον ενδεχόμενο μαζικών “λουκέτων” σε επιχειρήσεις και η κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας.
Στην κατεύθυνση αυτή, άλλωστε, έχει στραφεί η προσοχή του οικονομικού επιτελείου, που στο μεταξύ “ανιχνεύει” σε συνεννόηση με τις τράπεζες το εύρος αυτής της απειλής, η οποία τροφοδοτείται από την έλλειψη ρευστότητας και τις αυξημένες υποχρεώσεις παλαιού και νέου δανεισμού.
Στο οικονομικό επιτελείο ο προβληματισμός αφορά το πώς το νέο κύμα στήριξης με δημόσιο χρήμα θα κατευθυνθεί σε βιώσιμες κυρίως επιχειρήσεις οι οποίες έχουν οδηγηθεί το τελευταίο πεντάμηνο σε οικονομική ασφυξία από την έλλειψη ρευστότητας…
Στο Μέγαρο Μαξίμου αρμόδια στελέχη στα οποία απευθύνθηκε το Capital.gr υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα και εφόσον αποφευχθεί μία ανεξέλεγκτων διαστάσεων υποτροπή της πανδημίας, μέσω του υπάρχοντος “μαξιλαριού” θα αποφύγει την ανάγκη προσφυγής σε “δάνεια-γέφυρα” μέχρι την ενεργοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης η οποία υπολογίζεται να γίνει από τα μέσα του 2021.
Διευκρινίζεται, πάντως, ότι ο σχεδιασμός αυτός ακόμα και αν υπάρξει απρόβλεπτης έκτασης και διάρκειας επιδείνωση, θα έχει στη διάθεσή του για το πρώτο εξάμηνο του 2021 περί τα 15-16 δισ. ευρώ για “χρήση” από το μαξιλάρι, χωρίς να “αγγιχθεί” το ποσό των 15,7 δισ. ευρώ από το “μαξιλάρι”, που αποτελεί το υπόλοιπο του δανείου του ESM και το οποίο προορίζεται να λειτουργεί ως εγγύηση εξυπηρέτησης του χρέους για τα επόμενα 2-3 χρόνια.
Το μεγάλο ζήτημα, βέβαια, παραμένει το πώς η διασφάλιση των δημόσιων οικονομικών μέσω αυτού του σχεδιασμού θα εξασφαλίσει την απαραίτητη στήριξη του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος θα αντιμετωπίσει τις μεγαλύτερες πιέσεις από τον Σεπτέμβριο και μέχρι το τέλος του έτους.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες του “Κ”, στο πλαίσιο των εκτιμήσεων αυτών έχει σχεδιασθεί και ένα “εξαιρετικά άσχημο” σενάριο το οποίο προβλέπει έκτακτη επιπλέον δαπάνη στήριξης του ιδιωτικού τομέα ύψους 5-7 δισ. ευρώ το οποίο αναμένεται ότι μπορεί να καλυφθεί σχετικά εύκολα με επιπλέον κρατικό δανεισμό.
Το μεγάλο κρας τεστ σε 3+1 πεδία
Η υγειονομική κρίση δείχνει τα δόντια της στην ελληνική οικονομία μέσα από τρεις πηγές εκ των οποίων η ισχυρότερη είναι ο τουρισμός, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πηγών του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης. Μετατρέπεται στον μεγάλο ασθενή και για τον επιχειρηματικό κόσμο αλλά και για την απασχόληση.
Ο δεύτερος πυλώνας είναι η μείωση των εξαγωγών αλλά και η χαμηλή εσωτερική ζήτηση που περιορίζει τον τζίρο στην αγορά, την τελική ζήτηση και την παραγωγή. Με πιέσεις για τις εταιρείες αλλά και για την αγορά εργασίας. Ο τρίτος πυλώνας είναι τα κρατικά ταμεία, με τα έσοδα να αναμένονται στο πιο καλό σενάριο και τον Ιούλιο με πτώση της τάξης του 17%-20%, τη στιγμή που θεωρείται πλέον δεδομένο πως οι πρωτοβουλίες της Ε.Ε. θα αργήσουν να φέρουν χρήματα στα ταμεία (όλων των κρατών-μελών και άρα των ελληνικών) ώστε να καλύψουν μέρος σε δαπάνες και να τροφοδοτήσουν νέα μέτρα στήριξης. Αναγκάζοντας την κυβέρνηση να κινείται συντηρητικά και βήμα προς βήμα.
Οι ενημερώσεις που γίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο για την πορεία της πανδημίας δεν είναι ευοίωνες. Πληροφορίες από τον ΠΟΕ αναφέρουν πως προς το παρόν εμβόλιο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο μέσα στον επόμενο χρόνο.
Επιπλέον στο τριπλό αυτό υγειονομικό μέτωπο προστίθεται πλέον και ένα 4ο γεωπολιτικό: η Τουρκία που, όπως εξηγούν πηγές στις Βρυξέλλες, ανάγεται σε πηγή αστάθειας όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά διεθνώς, αλλά και το θέμα των ΗΠΑ.
Αρμόδιες πήγες αναφέρουν πως απομακρύνεται μία ανάκαμψη τύπου “U”. Άλλωστε ήδη από τα κοινοτικά όργανα προσδιορίζεται πως τα χρήματα του σχεδίου ανάκαμψης θα έρθουν από τα μέσα του 2021 και μετά “σηματοδοτώντας” έμμεσα και την εκτίμηση για το τέλος των μέτρων στήριξης “εντός” της πανδημίας…
Ισχυροί τριγμοί
“Δεν είναι καλό να ωραιοποιούμε την κατάσταση. Το θέμα είναι παγκόσμιο και τα πράγματα υγειονομικά θα παραμείνουν δύσκολα” αναφέρει αρμόδια διπλωματική πηγή από τις Βρυξέλλες, περιγράφοντας την κατάσταση και τον μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας.
“Πρέπει να γίνει αντιληπτό πως είμαστε στην αρχή μίας μεγάλης διεθνούς κρίσης, από την οποία μπορεί να βγούμε ενδεχομένως όχι το 2021 αλλά το 2022” προσθέτει παράγοντας της ελληνικής αγοράς με ευρεία γνώση της κατάστασης της ελληνικής βιομηχανίας.
Εξηγεί πως “δεν πρέπει να είμαστε χαλαροί στα δημοσιονομικά, πρέπει να υπάρχουν αποθέματα για έναν δύσκολο χειμώνα αλλά και για ένα ενδεχομένως δύσκολο επόμενο καλοκαίρι”.
Η ίδια πηγή εξηγεί –επικαλούμενη έρευνα του ΟΟΣΑ– πως πέρα από την υγειονομική κρίση καθεαυτή, έχει αλλάξει η καταναλωτική συμπεριφορά με τον πολίτη να “μαζεύεται” οικονομικά. Οι περιορισμοί επηρέασαν την ατομική συμπεριφορά και μετρήσεις στις ΗΠΑ έδειξαν πως αυτή δεν προσαρμόζεται μετά το “άνοιγμα” των συνόρων. Και τούτο έχει συνέπειες που θα αργήσουν να αναστραφούν επηρεάζοντας τη ζήτηση.
Αναλυτικά, ανά πεδίο που δέχεται μεγάλες πιέσεις, η κατάσταση διαμορφώνεται ως εξής:
1. Ο τουρισμός με πτώση 75% τον Ιούλιο και με προβλέψεις πως οι πιέσεις δεν θα αφορούν μόνο τη φετινή χρονιά, αλλά και το 2021, είναι το πιο μεγάλο “αγκάθι”.
Δεν επηρεάζει μόνο να ξενοδοχεία αλλά το 25% του ΑΕΠ που άμεσα ή έμμεσα συνδέεται με τον κλάδο: από τις ταβέρνες και τις μεταφορές έως τα καταστήματα δώρων, ακόμη και τον πρωτογενή τομέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μείωση της ζήτησης για τρύγο αφού οι οινοπαραγωγοί είναι αντιμέτωποι με μεγάλη μείωση κατανάλωσης.
2. Οι εντεινόμενες πιέσεις στο λιανεμπόριο που καταγράφονται στον δείκτη οικονομικού κλίματος του ΙΟΒΕ και τον μήνα Ιούλιο σε συνδυασμό με την ανάλογη πίεση στους καταναλωτές είναι απλώς μία ένδειξη των τριγμών που υπάρχουν στην ελληνική αγορά.
Το πρόβλημα είναι πιο έντονο σε τουριστικές περιοχές όπως τα νησιά αλλά και σε ζώνες με ειδικά θέματα όπως το εμπορικό κέντρο της Αθήνας. Παρεμβάσεις για την τόνωση της εσωτερικής ζήτησης (όπως, για παράδειγμα, αναδρομικά συνταξιούχων 1,4 δισ. ευρώ), αναμένεται να στηρίξουν την αγορά (αφού ένα μεγάλο μέρος τέτοιων παρεμβάσεων οδεύει προς την κατανάλωση), αλλά μεγάλος άγνωστος “Χ” παραμένει το εξωτερικό. Αλλά και οι εξαγωγές που δέχονται πιέσεις λόγω της γενικότερης οικονομικής δυσπραγίας στους μεγάλους προορισμούς των ελληνικών προϊόντων.
Ο αποπληθωρισμός συνεχίζεται με πτώση του δείκτη κατά 1,6% τον Ιούνιο, αλλά και μείωση 32,7% στις εξαγωγές τον Μάιο (που συνοδεύθηκε από πτώση 39% στις εισαγωγές λόγω της χαμηλής ζήτησης από τον βιομηχανικό κλάδο).
3. Στο πεδίο τώρα των κρατικών δυνατοτήτων ο μεγάλος αγώνας του ΥΠΟΙΚ είναι το πώς θα διαρκέσουν τα κρατικά διαθέσιμα έως ότου ολοκληρωθεί η πανδημία και έρθει το κοινοτικό χρήμα. Τα μέτρα των 24 δισ. ευρώ που έχουν ήδη ληφθεί υλοποιούνται αλλά και ενισχύονται σταδιακά.
Η κυβέρνηση “ποντάρει” σε μία μικρή έστω αύξηση των τουριστικών ροών και του τζίρου τον Αύγουστο κατανοώντας πλήρως ότι θα είναι μία πάρα πολύ δύσκολη χρονιά για τον κλάδο. Και από αυτόν κυρίως θα κριθεί το πόσο μεγάλη θα είναι η άνοδος της ανεργίας…
Σε κάθε περίπτωση η παράταση κατά έναν μήνα στις πληρωμές με έκπτωση 2% μεταφέρει το τελικό κρας τεστ για τις αρχές Σεπτεμβρίου. Εμμέσως μεταφέρει και τις αποφάσεις για το επόμενο πακέτο μέτρων στήριξης.
Αναμένεται πλέον να ανακοινωθεί στη ΔΕΘ ενόψει και των τελικών αποφάσεων για τη διανομή των κοινοτικών κονδυλίων αλλά και την καλύτερη εικόνα για το μέγεθος του πλήγματος και των αντοχών της χώρας.
Ήδη την προηγούμενη εβδομάδα προχώρησε σε επέκταση του προγράμματος Συν-Εργασία ώστε να καλύπτει σε ποσοστό 100% το εργοδοτικό βάρος. Επίσης ενεργοποιείται η μείωση/μηδενισμός της προκαταβολής φόρου.
Στο τραπέζι είναι η επέκταση του μειωμένου ΦΠΑ πέραν του Οκτωβρίου, η λήψη νέων μέτρων στήριξης σε κλάδους ή περιοχές που πλήττονται αλλά και νέες πηγές δανείων – επιδοτήσεων για τις επιχειρήσεις. Προς το τέλος Αυγούστου ξεκινά και ο 3ος κύκλος της Επιστρεπτέας Προκαταβολής με πληρωμές στις αρχές Σεπτεμβρίου.
Ανάλογα με τις εξελίξεις θα πρέπει να συνυπολογισθούν μέτρα στήριξης των ανέργων, αλλά και όσων μπουν στο “πλαίσιο” του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, αλλά και κάλυψη του ανοίγματος στα ασφαλιστικά ταμεία.
