Φιλοκτήμων Φάκας: Ψήγματα Ελληνορθόδοξης Δεοντολογίας (Επιστολή του Αλ. Πουλίδη)

Φιλοκτήμων Φάκας: Ψήγματα Ελληνορθόδοξης Δεοντολογίας (Επιστολή του Αλ. Πουλίδη)

Θεωρούμε χρέος να δώσουμε στη δημοσιότητα επιστολή του κυρίου Πουλίδη Αλεξάνδρου προς τον κ. Φιλοκτήμωνα Φάκα για το πρόσφατο εκδοθέν βιβλίο του για τον Ελληνορθόδοξο Πολιτισμό. 

Εκτός από την τιμή, την αγάπη και την ευγνωμοσύνη προς τον συγγραφέα, η επιστολή αυτή είναι θησαυρός αξιολόγησης, σπουδαίων επισημάνσεων μέσα στο πλούσιο περιεχόμενο αυτού του εξαίρετου απανθίσματος για την Ελληνορθόδοξη Δεοντολογία.

«Ποιός να τό ‘λεγε, σεβαστέ και αγαπητέ μου δάσκαλε,  Φιλοκτήμον Φάκα, ότι ύστερα από τόσα χρόνια, θα είχαμε αυτού του είδους την επικοινωνία. Υπέροχες, πράγματι, στιγμές… Αφορμή στάθηκε η φιλική και τιμητική προσφορά του πονήματος σου «ΨΗΓΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ». Απευθύνω και εγγράφως τις θερμές μου ευχαριστίες.

Στη σημερινή εποχή, κατά την οποία κινδυνεύουμε να χάσουμε και τη λαλιά μας παραχωρώντας την στη συνθηματική γλώσσα της τεχνολογίας, είναι αξιέπαινος όποιος τολμά να γράφει κείμενα με ειρμό και ουσία και να τα εκθέτει στην κοινωνική κριτική δημοσιεύοντάς τα, πολύ περισσότερο όταν το περιεχόμενο είναι θρησκευτικό, εθνικό, ηθικό…

Ομολογώ ότι, πριν ακόμα διαβάσω και μελετήσω το έργο σου, ύψωσα πολύ ψηλά τον πήχυ των προσδοκιών μου. Δεν είναι δυνατόν, σκέφτηκα, ο Φιλοκτήμων Φάκας να έγραψε και να δημοσίευσε κάτι μη αξιόλογο. Και, φυσικά, δικαιώθηκα.

Διατηρώ ζωηρές μνήμες από τα χρόνια του Γυμνασίου, τότε που ο λόγος σου ήταν σαφής, περιεκτικός και ελκυστικός και σε συνδυασμό με τη σοβαρότητα του χαρακτήρα σου, ηχούσε βαρυσήμαντα στα ευήκοα ώτα. Ομολογώ ότι ωφελήθηκα περισσότερο από τον Φιλοκτήμονα Φάκα στην εκφραστική μου καλλιέργεια παρά στην αξιόλογη οπωσδήποτε θεολογική και θρησκευτική μου κατάρτιση, η οποία στην ανήσυχη εφηβική ηλικία δεν μπορούσε ν’ αφήνει έντονα αποτυπώματα.

Την αρχαία γλώσσα μάς την δίδασκαν άλλοι καθηγητές -στη δική μου τάξη ένας επί έξι χρόνια με επιτυχία ομολογουμένως- δια κειμένων, της γραμματικής και του συντακτικού. Η επαφή μας όμως μαζί σου ήταν άσκηση πρακτικής εφαρμογής της γλώσσας σε προφορική και γραπτή μορφή. Άλλωστε, κάθε μάθημα είναι κατά τι και γλωσσικό μάθημα. Παρακολουθούσες με εμφανή ικανοποίηση το γλωσσικό μας ξεπέταγμα, αποδεχόσουν και ενθάρρυνες τις γλωσσικές μας υπερβολές και εκρήξεις, όταν με ενθουσιασμό βιώναμε το γλωσσικό μας «διαφωτισμό». Ήταν η εποχή, κατά την οποία η ορθή έκφραση, η καλλιέργεια αντιστάθμιζε και κάλυπτε ελλείμματα στην ποσότητα της ύλης. Κι οπωσδήποτε δε χάσαμε. Μ’ αυτό το γλωσσικό υπόβαθρο μπήκαμε στις σχολές που μπήκαμε, εν πάση περιπτώσει, και πορευτήκαμε στη συνέχεια. Στο Γυμνάσιο μας τότε ήταν εμφανής η υπεροχή της θεωρητικής (κλασικής) κατεύθυνσης έναντι της όποιας θετικής, η οποία υφίστατο σφαγιασμό (φωτεινή εξαίρεση ο Χριστοφορίδης).

Η τεχνολογική γνώση, απαραίτητη φυσικά για την πρόοδο και ευημερία αυτού του κόσμου, όσο μπορεί να διαχωριστεί από την ανθρωπιστική παιδεία, εγκλωβίζεται σήμερα σε θαυματουργές συσκευές και μηχανήματα και παρέχεται σε μεγάλο βαθμό έτοιμη. Η ανθρωπιστική μόρφωση απαιτεί αγώνα και εγρήγορση για την καλλιέργεια και τη διατήρησή της. Αυτή, τελικά, μπορεί να εγγυηθεί την επωφελή για την ανθρωπότητα χρήση της τεράστιας δύναμης της τεχνολογίας, η οποία προάγει την υλική ευημερία, αλλά προκαλεί και ολέθρους.

Επέλεξες τίτλο μεγάλου βάρους για το έργο σου. Το ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΟΝ, δημιούργημα αυτής της «ιδιάζουσας σχέσης» και της σύζευξης Ελληνισμού και Ορθοδοξίας, παρουσιάζεται στα κείμενά σου, αναλύεται και ερμηνεύεται κατά τον καλύτερο τρόπο, όπως θα έπρεπε άλλωστε, από ένα θεολόγο και φιλόλογο, ο οποίος δεν περιορίζει τις αναζητήσεις του

στη διδακτική ύλη των σχολείων. Και όσον αφορά μεν στην προσφορά του Χριστιανισμού στον Ελληνισμό δεν χωρούν αμφισβητήσεις από έναν καλόπιστο κριτή, αφού η διδασκαλία του Ναζωραίου άλλαξε τον κόσμο. Το αντίστροφο όμως χρειάζεται επεξηγήσεις και σαφή παραδείγματα, ώστε να μη διανθίζει απλώς τους λόγους σε επετειακές εκδηλώσεις και τα κηρύγματα, αλλά να γίνει συνείδηση όχι για την καύχηση, αλλά για συναίσθηση του βάρους της ευθύνης ημών των κληρονόμων και «φορέων» αυτού του πολιτισμού.

Εξαίρετη η προσφορά της (κοινής) ελληνικής γλώσσας, η οποία όργωσε το έδαφος για να βλαστήσει ο σπόρος του Χριστιανισμού (για να θυμηθώ μια έκφραση που θα την βρήκες σίγουρα σε κάποια κόλλα μου εξετάσεων κείνα τα χρόνια, στα οποία αναφέρθηκα παραπάνω). Ιδού το κοσμογονικό και ανεπανάληπτο έργο του Μ. Αλεξάνδρου. Δεν είναι τυχαίο ότι και σήμερα ακόμη λαοί καυχώνται ότι τους επισκέφθηκε κάποτε ο μακεδόνας στρατηλάτης.

Μακροσκελή κείμενα, σεμινάρια σχετικά και προγράμματα με τους γνωστούς πλατειασμούς και την κούραση που συχνά προκαλούν δε θα μπορούσαν να ωφελήσουν τον αναγνώστη και ακροατή όσο τα λιγοστά κείμενά σου που αναφέρονται στον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό. Είναι εμφανής η προσπάθειά σου να συμπεριλάβεις τα ουσιώση και χρήσιμα αποκλείοντας τα περιττά και αυτονόητα (ου γαρ το ευ…). Σπάνια ωφελήθηκα από την ανάγνωση τόσο σύντομων κειμένων.

Επανέρχομαι, όμως, στο «Ελληνορθόδοξον». Είναι λυπηρό ότι οι σύγχρονοι Έλληνες, θαμπωμένοι από την τεχνολογική πρόοδο και επηρεασμένοι από σαγηνευτικά κηρύγματα, απεμπολούμε την εθνική και πνευματική μας κληρονομιά. Χρειάζεται τόλμη να μιλήσει κανείς για θρησκεία και πατρίδα. Αν πάλι θελήσει να συμπεριλάβει και την οικογένεια, τότε αλίμονο του… Φιλτάτη η πατρίς, παρηγοριά μας η θρησκεία, στοργική η οικογένεια, αλλά και τα τρία μαζί «απαγορεύεται» να αναφέρονται, γιατί παραπέμπουν στο γνωστό τρίπτυχο… Είναι αυτό ένα είδος ιδεολογικής τρομοκρατίας ή όχι; Εκεί φτάσαμε δυστυχώς.

Τα θεολογικού κυρίως περιεχομένου κείμενά σου πρέπει να μελετηθούν με το μυαλό και την ψυχή. Θέματα όπως Χριστιανισμός και λογική (η υπέρβαση της λογικής με το παράδειγμα της γυναίκας με τα μύρα), ο ορισμός της πίστης, η γνήσια και ανιδιοτελής αγάπη (το παράδειγμα του καλού Σαμαρείτη) και πολλά άλλα σχετικά απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος χρειάζεται ενίσχυση στην προσπάθειά του να υπερβαίνει ενίοτε τη λογική, να εδραιώνει την πίστη του, να κατανοεί και να ενστερνίζεται μεγάλες αλήθειες.

Πλούσια η αναφορά σου και στα κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας, όπως αυτά διαμορφώνονται από την ιλιγγιώδη και ανεξέλεγκτη πρόοδο της τεχνολογίας και την αμφισβήτηση αρχών και αξιών. Οι ανθρώπινες σχέσεις, ιδιαίτερα η φιλία, οι σχέσεις γονέων-τέκνων, εξετάζονται με εύστοχες αναφορές στην ελληνική και χριστιανική γραμματεία ακόμη και στην λαϊκή παράδοση. Δεν μένουν, έτσι, περιθώρια για αμφισβητήσεις. Κάθε φράση σου μπορεί να αποτελέσει βάση και αφορμή για συζητήσεις. Μελέτες ελάχιστες, αλλά μελέτες περιεχομένου, αναδεικνύεις προβλήματα της καθημερινής μας ζωής, όπως η χρήση των Μ.Μ.Ε., η υπερκατανάλωση, η αποθέωση της υλικής ευμάρειας κ.τ.λ. Δε διαφεύγει της προσοχής και ο «διπλωματικός» τρόπος έκφρασης των απόψεών σου, ειδικά σε θέματα αιχμής, όχι για συγκάλυψη και παραπλάνηση αλλά για ενίσχυση των θέσεών σου (π.χ. Ρεπούση: Θεοδωράκης-Ζουράρης, Τούρκοι: Σατομπριάν, ο συνδικαλισμός ως βάθρο της δημοκρατίας αλλά και ταφόπλακα…). Τι να ξεχωρίσει και να σχολιάσει κανείς πρώτα…

Συγχέουμε την ελευθερία με την ασυδοσία. Ο «υπεύθυνος πολίτης» που αποτελεί έναν από τους στόχους της εκπαίδευσής μας, όπως τουλάχιστον αυτοί διατυπώνονται στα δημόσια έγγραφα, πρέπει να ενταχθεί με προτεραιότητα στις επιδιώξεις κυρίως της σχολικής μας εκπαίδευσης και αγωγής. Τα σχολεία μας, η οικογένεια, τα Μ.Μ.Ε., κάθε είδους ηγεσίες αυτού του τύπου, με την ανοχή και τις ευλογίες, θα έλεγα, της πολιτείας, διαμορφώνουν οπαδούς και όχι υπεύθυνους πολίτες, άτομα με κριτική σκέψη. Οπαδοί-κάφροι στα αθλητικά, οπαδοί όμως αυτού του είδους και στα πολιτικά, οπαδοί και στα θρησκευτικά πολλές φορές πράγματα. Τέτοιους πολίτες θέλουν οι πάσης φύσεως κρατούντες- υπηκόους. Ανίκανους να κρίνουν, να διακρίνουν και να διαχωρίσουν κατά περίπτωση. Τα βασικά χαρακτηριστικά του υπεύθυνου ανθρώπου, αυτού δηλαδή που είναι πρόθυμος να αναλαμβάνει τις ευθύνες του και να λογοδοτεί πρώτα στον εαυτό του, είναι πρώτον η αφοσίωση στο έργο του, στην αποστολή του, το «δέσιμο» δηλ. με τη δουλειά του, ώστε να βελτιώνει καταστάσεις. Δεν ξέρω πόσοι και πόσο διακρίνονται από αυτά σήμερα.

Όψιμα «διαφωτισμένος» λόγω τουρκοκρατίας οι νεοέλληνες δέχθηκαν και τα κηρύγματα της Γαλλικής Επανάστασης περισσότερο για να τα χρησιμοποιούν ως συνθήματα παρά ως φάρους και οδηγούς. Πλήθος συμπατριωτών μας πραγματοποιούν τας διατριβάς των εις την πεφωτισμένην εσπερίαν και επανακάμπτουν ξιπασμένοι, φορείς πλέον «μοντέρνων ιδεών και αντιλήψεων. Εκ πείρας μπορώ να διαβεβαιώσω ότι για την εκπαίδευσή μας πολλοί εξ αυτών είναι επικίνδυνοι. Γνωρίζεις εσύ καλύτερα από μένα την κατάντια της εκπαίδευσής μας. Κηρύσσουμε την απεξάρτηση από γονείς και οικογένεια, από το σχολείο, την Εκκλησία κ.τ.λ. και ανοίγουμε διάπλατα το δρόμο προς άλλες ασφυκτικές εξαρτήσεις, όπως από ναρκωτικά, αλκοόλ, εγκληματικότητα, ανατολικές θρησκείες και δε συμμαζεύεται…

Όλα τα κείμενά σου είναι διαρθωμένα κατά άρτιο διδακτικό τρόπο (εισαγωγές, ορισμοί, παραδείγματα, παραπομπές, συμπεράσματα). Η βιβλιογραφία, σύμφωνα με τις δηλούμενες στα κείμενα αναφορές, τεκμαίρεται πλουσιοτάτη. Άλλωστε, διδάσκεις και διαφωτίζεις ήδη από τα χρόνια της Αεροπορίας (110 Π.Μ., όπως μας είχες πει κάποτε) μέχρι σήμερα.

Μελετώντας κανείς αυτού του περιεχομένου κείμενα ενδυναμώνει πίστη και πεποιθήσεις, αισθάνεται ικανοποίηση, διαπιστώνοντας ταυτότητα απόψεων, αναθεωρεί ενδεχομένως θέσεις του, προβληματίζεται, αποκομίζει διδάγματα. Αναφέρομαι, για παράδειγμα, στις λατρευτικές «υπερβολές» των πιστών μας, οι οποίες εκδηλώνονται σε στιγμές «λατρευτικής έξαρσης» των Ορθόδοξων Ελλήνων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεις. Φοβάμαι ότι μεγάλο μέρος των νέων μας κυρίως, θεωρεί ότι εξαντλεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα συμμετέχοντας σε περιφορές εικόνων, πανηγύρια, με τρόπο άσεμνο συχνά, σε λατρευτικά έθιμα κ.τ.λ. Καλά όλα αυτά αλλά μόνο ως «κερασάκι στην τούρτα». Τέτοιου είδους εκδηλώσεις υπάγονται το πολύ-πολύ στο «Κύριε, Κύριε…» και όχι εις το «ποιείν το θέλημά τους πέμψαντος Αυτόν Πατρός». Χρειάζεται να υπενθυμίζεται αυτό με έμφαση, κυρίως από την Εκκλησία. Οπωσδήποτε, πάντως, εκτιμώ το θάρρος αυτού, ο οποίος «κάνει το σταυρό του» σε τόπο και χρόνο ανύποπτο, ίσως, διότι, πέραν της προσωπικής του επικοινωνίας με το θείον, παραδειγματίζει και ενθαρρύνει. Και κάτι ακόμη ως προβληματισμός: Ο ταλαίπωρος μουσουλμάνος λαθρομετανάστης, που σκόπιμα ίσως προωθείται στη χώρα μου, είναι για μένα ο «πλησίον»;

Τέτοιες συζητήσεις δεν τελειώνουν ποτέ…

Σε συγχαίρω, λοιπόν, για όσα με βαθιά γνώση και εμβρίθεια, επιμέλεια και σοβαρότητα έγραφες και απηύθυνες σε αναγνώστες και ακροατήρια και τελικά συμπεριέλαβες σε μια άκρως ενδιαφέρουσα έκδοση. Είχαν δίκιο οι φίλοι σου που σε παρακίνησαν. Το βιβλίο αυτό πρέπει να ταξιδέψει και έξω από τα όρια των Σερρών. Εύχομαι να συνεχίσεις την εκπληκτική σε διάρκεια και σφρίγος πνευματική σου δραστηριότητα.

Πέρα απ’ όλα αυτά δεν μας μένει, τώρα, μέρες που ‘ρχονται, παρά να σκύψουμε το κεφάλι και να προσέλθουμε στις εκκλησίες μας ταπεινοί προσκυνητές του Θείου Βρέφους.

Εύχομαι μετά της συζύγου μου σε σένα και στη σεβαστή σύζυγο σου, υγεία σωματική και πνευματική μέχρις εχάτων.

Καλές γιορτές και ευτυχισμένο το 2023!

Αλέκος Πουλίδης»

Ζήσης Μητλιάγκας, φιλόλογος

• Για να μαθαίνετε πάντα όλα τα νέα, κάντε like στη σελίδα μας olanea.gr