Ανύποπτοι περιδιαβαίνοντας … (του Μάρκου Μπόλαρη)

– Στο εβραίικο σχολείο, στό έκτο, θα τον γράψουμε ή στο τέταρτο πίσω απ’ τα ψαράδικα ;

Η πρώτη μου επαφή !

Ο πατέρας ρωτούσε την μάννα γιά την δική μου εγγραφή στο δημοτικό σχολειό .

– Στο τέταρτο, πίσω απ’ τα ψαράδικα, να τον γράψεις, απάντησε η μάννα, αφού στα ταμπάχανα απέναντι, στο χάνι του Αλευρά είναι ο παππούς του ολημερίς.

Μου έκανε εντύπωση ο προσδιορισμός !

Το εβραίικο !

Ρώτησα μετά γιατί το λένε εβραίικο το σχολείο.

Με κοίταξε.

Είχε γεννηθεί στη Λήμνο, είχε μεγαλώσει στη Θεσσαλονίκη. Είχε αμυδρές μνήμες, κυρίως από τις διηγήσεις των μεγαλυτέρων, γιά τα γεγονότα , τους κανιβαλισμούς των Γερμανών με τις εξώσεις , τις συγκεντρώσεις, τους στρατωνισμούς , τις αποστολές θανάτου με σιδηροδρομικούς συρμούς των Εβραίων της πόλης στα στρατόπεδα της ανείπωτης και ανεξάλειπτης ντροπής του ανθρωπίνου γένους, στρατόπεδα όπου ο διάβολος κι η συνοδεία του φρικίασαν από τα δαιμωνιώδη τεχνάσματα των Ναζί σε βάρος των κρατουμένων !

Πρωτάκουσα τότε, από τα χείλη της μάννας, γιά την Εβραική Κοινότητα των Σερρών, που είχε την ίδια τύχη, εννοώ την ίδια καταραμένη ατυχία με αυτήν των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, της Αθήνας, της Λάρισας, της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Ευρώπης να εξοντωθεί από τους “πολιτισμένους” στα κολαστήρια του θανάτου, μαζί με γύφτους, με ομοφιλόφυλους, στο Άουσβιτς και τα λοιπά !

Αργότερα, μεγαλώνοντας στο Αραμπατζή μαχαλά, κοντά ατο επιβλητικό Τζιντζιρλή Τζαμί, στην ενορία του Ζηλωτή Προφήτη Ηλία, με εκκλησιά χτισμένη στα νότιοανατολικά της πόλης, που γειτόνευε με την εκτός του Κάστρου εβραική γειτονιά, όπου και το εβραίικο δημοτικό σχολειό,

ο σεμνός ιστοριοδίφης της ιστορίας των Σερρών, ο Νίκος Νικολάου, πολιτικός μηχανικός, δημοκράτης ώς το μεδούλι, άνθρωπος ποιοτικής μόρφωσης και αστικής νοοτροπίας, με μύησε στις λεπτομέρειες αυτής της άγωστης στους πολλούς πτυχής της ιστορίας των Σερρών, των λεπτομερειών τόσο της κοινοτικής, οικονομικής, θρησκευτικής, εκπαιδευτικής, πολιτιστικής ιστορίας των Εβραίων της πόλης, της αρχαίας ρωμανιώτικης, δηλαδή, εβραικής κοινότητας που έμενε μέσα στο Κάστρο, στους Σαράντα Οντάδες, στην μετακίνησή της όλης αυτής Κοινότητας, με εντολή του Σουλτάνου, μετά την Άλωση τον 15ο αιώνα, στην Κωνστσντινούπολη ώστε να αναπληρωθεί το τεράστιο κενό πληθυσμού στην πρωτεύουσα, την εγκατάστασή τους στην συνοικία του Μπαλατά, την ανέγερση σ’ αυτήν μιάς περιφανούς Συναγωγής που Συναγωγή των Σερρών ονομάστηκε και αποτέλεσε σημείο αναφοράς γιά τους Εβραίους της Βασιλεύουσας μέχρι που καταστροφική πυρκαγιά τον 19ο αιώνα την αποτέφρωσε, γιά τους σεφαραδίτες Εβραίους που αποίκησαν την πόλη στα τέλη του 15ου αιώνα, κυνηγημένοι από τον Καθολικό Ισπανό Βασιλιά, γιά την αύξηση και τον διπλασιασμό της Κοινότητας, γιά τον βαφτισμένο Χριστόδουλο, Εβραίο ανυφαντή των Σερρών, που αγαπώντας τα των χριστιανών βαφτίστηκε και αντιμετώπισε δυσκολίες και διώξεις και διαβολές, την μνήμη του οποίου διασώζει ο παπά Συναδινός ο Σακελλάριος της Μητρόπολης των Σερρών, τούτος που σε ένα μοναδικό κείμενο γραμμένο στη ζωντάνια της γλώσσας που μιλιόνταν στα Σέρρας το πρώτο μισό του 17ου αιώνα κατέλιπε κείμενο – μνημείο άφταστο της τουρκοκρατίας στας Σέρρας, γιά την οικονομική πρόοδο της Κοινότητας και την προσέλκυση Εβραίων από την Θεσσαλονίκη, την Βέρροια, την Κέρκυρα, το Μοναστήρι, γιά το εμπόριο του βαμβακιού, γιά την δεύτερη Συναγωγή εκτός του Κάστρου, που γιά να λειτουργήσει και να βρεθούν τα απαραίτητα ιερά κείμενα απαιτήθηκε η οργάνωση κλοπής από την παλιά Συναγωγή της πόλης, γιά το περίφημο αοιδό της σερριώτικης Συναγωγής, που γιά να τον απολαύσουν ακουστικώς συγκεντρωνόντουσαν την ώρα της λατρείας χριστιανοί και μουσουλμάνοι εκτός αυτής …

Θησαυρός ακένωτος ο κυρ Νίκος !

Είχα το προνόμιο να τον αποχαιρετήσω υιικώς στην νεκρώσιμη ακολουθία στον Μητροπολιτικό Ναό των Σερρών ! Μετά το μνημόσυνο, με πλησίασε ο Άρχοντας Πρωτοψάλτης των Παμμεγίστων Τσξιαρχών ο μέγιστος εν ιεροψάλταις , ο μαίστωρ της εκκλησιαστικής μουσικής Χρήστος Τσιμερίκας, που λάμπρυνε λιγυραίς μολπαίς, το μητροπολιτικό αναλόγιο γιά πενήντα τόσους χρόνους και με παρετήρησε :

“-Ο εκδημήσας λέμε , μου είπε, ο εκλιπών κι όχι ό κυρ Νίκος !”

“-Έχετε δίκαιο , Άρχοντα , απάντησα !

Απόλυτο !

Αλλά, ήταν τέτοια κι ήταν τόση η αίσθηση της παρουσίας που είχα !

Τέτοια η αίσθηση παρουσίας του, ώστε μου ήταν αδύνατον να πώ , ο εκλιπών !

Τον αισθανόμουνα παρόντα !

Συγγνώμην !”

Ναί, ο παρών τότε και τώρα κυρ Νίκος, μου περιέγραψε με έντονα χρώματα την περικύκλωση της Εβραϊκής Συνοικίας των Σερρών από τις μονάδες του Βουλγαρικού Στρατού.

Προηγουμένως είχαν αρνηθεί οι Εβραίοι των Σερρών να βουλγαρογραφούν !

Είχαν απαρνηθεί την δυνατότητα σωτηρίας τους , αφού η δήλωσή τους ότι είναι Βούλγαροι πολίτες προφανώς ή ενδεχομένως θα τους γλύτωνε από την φρικτή συνέχεια !

Οι Εβραίοι των Σερρών ως Κοινότητα δήλωσαν στις Βουλγαρικές Κατοχικές Αρχές ότι είναι Έλληνες πολίτες και δεν προστίθενται να ζητήσουν βουλγαρική υπηκοότητα !

Αχάραγα περικυκλώθηκε η Εβραική Συνοικία, η πέριξ της οδού Σωκράτους, που σήμερα σε οδό Αθανασίου Αργυρού μετωνομάστηκε !

Εφ’ όπλου λόγχη οι Βούλγαροι στρατιώτες ! Κήρυκας κάλεσε τους συμπολίτες μας να βγούν στον δρόμο ! Οι μαννάδες τα των παιδιών χρειώδη σε ένα πλεχτό καλάθι !

Η αγωνία , η ανασφάλεια, ο φόβος στα μάτια !

Κι η αξιοπρέπεια στη στάση του κορμιού !

Αξιοπρεπείς πορεύτηκαν !

Φορείς πολυαιώνιας ιστορίας, παρακαταθήκης , κληρονομιάς από Μωσέως !

Αξιοπρεπείς όδευσαν , πρώτα παζή σε καπναποθήκες και κσπνεργοστάσια στα πέριξ των Σερρών . Κι ύστερα με σιδηροδρομικό συρμό , φορτωμένοι στα φορτηγά βαγόνια των χύδην εμπορευμάτων, μεταφέρθηκαν μέσω Βουλγαρίας στον Δούναβι ! Ο Βουλγαρικός Στρατός τους παρέδωσε στους Γερμανούς δημίους μετεπιβιβάζοντάς τους από τα τραίνα στα ποταμόπλοια του Δούναβι , που τους μετέφεραν στην Γερμανία γιά τον πλήρη κι ολοσχερή απάνθρωπο αφανισμό τους, μιάς ολόκληρης αρχαίας ιστορικής Κοινότητας, της αρχαίας Εβραικής Κοινότητας Σερρών, συν γυναιξί και τοις τέκνοις !

Γλύτωσαν ελάχιστοι !

Ελαχιστότατοι !

Μόνον δυό – τρείς από την Κοινότητα που κατάφεραν να διαφύγουν στο βουνό, διασπώντας κρυφίως το μπλόκο της συνοικίας από τον Βουλγαρικό Στρατό, εκείνο το αξέχαστο μοιραίο πρωινό, που αναζήτησαν καταφυγή στις αντάρτικες μονάδες της Εθνικής Αντίστασης στο Λαιλιά, στο Μενοίκιο και πολέμησαν τους δύστηνους χρόνους της Κατοχής, πλευρό με πλευρό με τους λοιπούς Σερραίους, ενάντια στους κατακτητές της τριπλής κατοχής της χώρας, της γερμανοιταλοβουλγαρικής κατοχής που μάτωσε, που αιματοκύλισε τον τόπο !

Κι άλλοι τόσοι,

Ελαχιστότατοι γλίτωσαν,

από τα κολαστήρια του Άουσβιτς ,

τω όντι κολαστήρια, Πύλες Άδου,

και κατέφυγαν μετά την λήξη του Παγκόσμιου Πόλεμου, μετά την ίδρυση του νεοσύστατου κράτους του Ισραήλ, στα πατρογονικά εδάφη και διέσωσαν τις πληροφορίες της πορείας αυτής προς τον επώδυνο θάνατο !

Σε επαφή με αυτούς, τους ελαχίστους διασωθέντες που αναζήτησαν μιά καινούργια αρχή στο Ισραήλ, σε επαφή μ’ αυτούς κατόρθωσε νά ‘ναι ο κυρ Νίκος ο Νικολάου, ακούραστος εργάτης της ιστορίας των Σερρών, και να αντλήσει τις κρίσιμες κι απαραίτητες πληροφορίες του μαρτυρικού οδοιπορικού της Εβραικής Κοινότητας Σερρών, μιάς κοινότητας που αριθμούσε τρείς – τέσσερες εκατοντάδες ψυχών, μιάς της κοινότητας που συμπορεύτηκε αιώνες, χιλιετίες μαζί με την ελληνική, την ρωμέικη κοινότητα των Σερρών !

Κάθε φορά τις συζητήσεις μας, πολιτικο – ιστορικο – φιλολογικά βραδινά, ο ωραίος αυτός Σερραίος, τις έκλεινε με αναφορές σε ξεχωριστές μορφές, σε ιστορικές προσωπικότητες της πόλης των Σερρών που διαδραμάτισαν σημαίνοντα ρόλο στα δημόσια πράγματα !

Περαίνοντας τούτο το σημείωμα, προς Εβραίους Επιστολής Παύλου το ανάγνωσμα, θα επιχειρήσω να τον μιμηθώ και θα αναφερθώ, όπως εκείνος, στην εξέχουσα προσωπικότητα του επιτίμου Προξένου της Ιταλίας στα Σέρρας και εξέχοντος μέλους της Εβραικής Κοινότητας των Σερρών Μεναχέμ Σιμαντώβ, γόνου σημαίνουσας εβραικής εμπορικής οικογένειας που εγκαταστάθηκε στα Σέρρας προερχόμενη από την Κέρκυρα. Το Αρχοντικό της οικογενείας Σιμαντώβ , ένα από τα εξαίρετα δείγματα μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής, στεκόταν στην καρδιά των Σερρών, πληγωμένο μέν από τα χτυπήματα του χρόνου αλλά υπερήφανο, δείγμα της απαιτητικής αισθητικής και της οικονομικής ευμάρειας των Σερραίων, μέχρι τα τέλη του περασμένου αιώνα ! Υπέκυψε τούτο το υπέροχο κτίσμα στα πλήγματα της μπουλντόζας, αυτής που επιστράτευσαν γελοίοι άμουσοι κι ανιστόρητοι περιοίκοι !

Το αρχοντικό αυτό ήταν κι ως τέτοιο έπρεπε να διασωθεί από τους Σερραίους, να συντηρηθεί και να προβληθεί ως διατηρητέο μνημείο των Σερρών, αφού στον περιτειχισμένο αυλόγυρό του σε καθοριστικά κρίσιμες στιγμές διασώθηκαν από την σφαγή καταφεύγοντας οι Σερραίοι , εξακόσιοι- επτακόσιοι νομάτοι διωκόμενοι από τους εμπρηστές της πόλης στα 1913, επειδή επικαλέστηκσν την προστασία της διπλωματικής ασυλίας, αυτής που χάριζε η σημαία της Ιταλίας που κυμάτιζε στον εξώστη του Προξενείου της, στο αρχοντικό Σιμαντώβ.

Ανύποπτοι κυκλοφορούμε πολλάκις,

στους δρόμους της αμείλικτης καθημερινότητας !

Ανύποπτοι κι ανιστόρητοι,

άμουσοι κι μοιραίοι περιδιαβαίνουμε

στους δρόμους, στα σοκάκια, στα καλντερίμια που περπάτησαν Παίονες κι Οδομάντες, Θράκες και Μακεδόνες, Έλληνες, Ρωμιοί και Βούλγαροι, Λατίνοι και Φράγκοι, Σταυροφόροι και Νορμανδοί, Σέρβοι κι Εβραίοι, Τούρκοι και Τσερκέζηδες, Γκαγκαούζηδες και Γύφτοι , Αυτοκράτορες και Τσάροι, Πατριάρχες κι Ηγεμόνες, Μητροπολίτες και Ραβίνοι, Σουλτάνοι και Πασάδες, Κατήδες και Σούφι, Βασιλείς κι Άρχοντες, Νεομάρτυρες κι εξωμότες,

μά πιότερο, στην αξεδιάλυτη αυτή διαχρονική πορεία στους καιρούς και τους χρόνους, άνθρωποι καθημερινοί , πάσαι αι φυλαί, σαν και εμάς, ζυμωμένοι στη λάσπη και στη βιοπάλη, αναζητώντας μιά θέση στον ήλιο !

Προνόμιο !

Το προνόμιο μιάς ιστορικής Πόλεως !

Προνόμιο που σώζει την ιστορική μνήμη, ιδιαίτερα όταν πρόκειται γιά ματωμένες στιγμές όπως αυτή της απάνθρωπης εξολόθρευσης της αρχαίας Εβραικής Κοινότητας των Σερρών από τους ναζί Γερμανούς, συνεργούντων των ομοιδεατών τους Βουλγάρων,

Προνόμιο , ου μήν αλλά και υποχρέωση,

που διασώζεται μόνον κι αποκλειστικά από την ιστορική μνήμη !

Κι εμείς , ας είμαστε ειλικρινείς,

στην διατήρηση αυτής της ιστορικής μνήμης δεν διαπρέπουμε …

Νύν καιρός ευπρόσδεκτος !

• Για να μαθαίνετε πάντα όλα τα νέα, κάντε like στη σελίδα μας olanea.gr