ΑΜΦΙΠΟΛΗ: Αναζητούν ακόμα ένα μυστικό (ΦΩΤΟ)
Μια υπέργεια στοά αυτοκρατορικών χρόνων με ένα υπόγειο γεμάτο ακέραια αγγεία, όλων των σχημάτων, των μεγεθών και των τύπων, αποτελεί το μεγάλο ερωτηματικό της φετινής ανασκαφικής περιόδου στην ακρόπολη της αρχαίας Αμφίπολης.
Ποια ήταν η χρήση της στοάς και -κυρίως- ποιος και γιατί απόθεσε εκεί έναν τόσο μεγάλο αριθμό αγγείων; Στο ερώτημα αυτό καλείται να δώσει απάντηση η αρχαιολογική σκαπάνη του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Πατρών, Δημήτρη Δαμάσκου και των φοιτητών. Όλοι μαζί θα βρεθούν από την 1η Αυγούστου στην Αμφίπολη και υπό τη διεύθυνση της προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, Δημητρίας Μαλαμίδου, θα ρίξουν φως στο μεγάλο μυστήριο.
«Φέτος ολοκληρώνεται το πρώτο πενταετές πρόγραμμα με στόχο την ανασκαφική διερεύνηση των οικοδομικών φάσεων της ακρόπολης πριν από την επιβολή του χριστιανισμού, εκεί όπου βρισκόταν το κέντρο της αρχαίας πόλης. Η έρευνά μας επικεντρώνεται στην αποκάλυψη ενός μακρόστενου οικοδομήματος, πιθανότατα στοάς, το οποίο σώζει σε υπόγειο χώρο με καταπακτή πλήθος ακέραιων πήλινων αγγείων διαφόρων μεγεθών και σχημάτων, που χρονολογούνται στα αυτοκρατορικά χρόνια (2ος – 3ος αι. μ.Χ.). Οι λόγοι της αποθήκευσης αυτών των αγγείων σχετίζονται με τη χρήση του κτηρίου, η οποία μας είναι ακόμα ασαφής και η ερμηνεία της είναι ένα από τα ερωτήματα που θα θέλαμε να λύσουμε φέτος», λέει στη Voria.gr ο κ. Δαμάσκος.
Πρόκειται για ένα μακρόστενο οικοδόμημα, η τοιχοποιία του οποίου, αλλά και η κεραμική που έχει βρεθεί εντός του, οδηγούν με μεγάλη ασφάλεια στη χρονολόγησή του στους αυτοκρατορικούς χρόνους, στον 2ο-3ο μ.Χ.αιώνα. Στην καταπακτή έχουν βρεθεί αγγεία όλων των τύπων, από πήλινα πιάτα και ποτήρια, μέχρι μεγάλοι πύθοι κι ακόμη εντυπωσιακές τροφυλλόσχημοι πρόχοι για την αποθήκευση υγρών, πιθανόν κρασιού. Οι αρχαιολόγοι μαζί με τα αγγεία σηκώνουν και χώμα προκειμένου να γίνει ανάλυση για την εύρεση τυχόν οργανικών υλικών, με σκοπό να προσδιορίσουν με ακρίβεια τη χρήση των αγγείων αυτών.
Σύμφωνα με τον κ. Δαμάσκο η ερμηνεία του χώρου είναι δύσκολη και η ανασκαφή θα προχωρήσει, έτσι ώστε να αποκαλυφθούν περισσότερα μέρη της τοιχοποιίας για να διακριβωθεί πώς προχωρούσε και τις είδους στοά ήταν.
Παράλληλα, η ανασκαφή θα συνεχιστεί και στο ναϊκό οικοδόμημα, το οποίο έχει αποκαλυφθεί κάτω από τη Βασιλική Γ΄ στην ακρόπολη της Αμφίπολης.
Μέχρι στιγμής έχει βγει στο φως το μισό του ορθογώνιου κτηρίου -το οποίο πιθανότατα ήταν ο ναός-, ενώ το υπόλοιπο βρίσκεται κάτω από τον νάρθηκα της Βασιλικής, «όπου σώζεται ψηφιδωτό δάπεδο και για αυτόν τον λόγο δεν μπορούμε να σκάψουμε στο εσωτερικό της Βασιλικής για την αποκάλυψη και του υπόλοιπου κτηρίου».
Το οικοδόμημα χρονολογείται στα ελληνιστικά χρόνια, 4ος – 3ος αιώνας π.Χ., στην εποχή των Μακεδόνων βασιλέων, μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Γύρω από αυτό το ελληνιστικό κτήριο έχουν αποκαλυφθεί και άλλες κατασκευές των ελληνιστικών, ρωμαϊκών και πρωτοβυζαντινών χρόνων, όπως και η αυτοκρατορικής εποχής στοά.
Οι αρχαιολόγοι δεν μπορούν ακόμη να πουν σε ποια θεότητα ήταν αφιερωμένος ο ναός -και πιθανόν να μην το μάθουμε ποτέ-, καθώς δεν έχουν βρεθεί επιγραφές, αγάλματα ή αφιερώματα που να σχετίζονται με τον ναό. Ως υπόθεση εργασίας, δεν αποκλείουν να ήταν αφιερωμένος στην Άρτεμη Ταυροπόλο, που ήταν η… πολιούχος της αρχαίας Αμφίπολης.
«Ενδείξεις από ιερά έχουμε από επιγραφές που βρέθηκαν στο παρελθόν και αναφέρουν λατρείες της πόλης, όπως της κύριας λατρευόμενης θεότητας στην Αμφίπολη, της Άρτεμης Ταυροπόλου, του Ασκληπιού, αλλά και των Αιγυπτίων θεοτήτων, δηλαδή της Ίσιδας και του Σάραπι», επισημαίνει ο κ. Δαμάσκος.
Η Άρτεμης, θεά του κυνηγιού και προστάτιδα του φυτικού και ζωικού κόσμου, ήταν ιδιαίτερα αγαπητή στην Θράκη και λατρευόταν στην Αμφίπολη με διάφορες επωνυμίες, πιο γνωστή από τις οποίες είναι της Ταυροπόλου, καθώς σε νόμισμα έχει βρεθεί να κάθεται στη ράχη ενός ταύρου.
Είναι γνωστή επίσης ως Άρτεμης Βενδίς και Φωσφόρος. Την παριστάνουν με διαφορετικούς τρόπους: την Άρτεμις Βενδίς με κοντό χιτώνα, ενώ σε άλλες εκδοχές η θεά φέρει στον ώμο και τη φαρέτρα για τα βέλη της.
Οι Αμφιπολίτες την τιμούσαν με ειδική γιορτή, τα Ταυροπόλια, κάνοντας θυσίες ταύρων και τελετές που κρατούσαν όλη τη νύχτα.
«Το συστηματικό ερευνητικό πρόγραμμα στην ακρόπολη της Αμφίπολης, εκεί που χτυπούσε η καρδιά της πόλης από τα κλασικά ως και τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια, είναι σημαντικό, γιατί δίνει απαντήσεις σε κομβικά τοπογραφικά ζητήματα για την αρχαία πόλη και μάλιστα για το διοικητικό και πολιτικό της κέντρο. Η εργασία μας περιλαμβάνει πληρέστερη τεκμηρίωση των κτισμάτων που ανασκάφτηκαν ήδη, αλλά και την αποκάλυψη νέων, κυρίως των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, που διασώζονται ανάμεσα στις πρωτοβυζαντινές εκκλησίες», αναφέρει στη Voria.gr η κ. Μαλαμίδου και προσθέτει: «η σταθερή παρουσία ευάριθμης ερευνητικής ομάδας, με μέλη από το πανεπιστημιακό περιβάλλον, αποτελεί καλή ευκαιρία για την ανανέωση του αρχαιολογικού έργου και τη βελτίωση της επιστημονικής γνώσης. Επιπλέον, ο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος πλουτίζεται με νέα στοιχεία, προσφέρει ολοκληρωμένη εμπειρία στους επισκέπτες, και έτσι επιτυγχάνεται η πολύπλευρη προβολή και η ανάδειξη των μνημείων της Αμφίπολης».
Η Αμφίπολη εξακολουθεί να εκπλήσσει τους αρχαιολόγους και φαίνεται πως κρατά καλά κρυμμένα μυστικά στα έγκατά της. Όπως σημειώνει ο κ. Δαμάσκος «μας λείπουν πολλά στοιχεία ακόμα για την οικιστική εξέλιξη της πόλης».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το πρωτοβυζαντινό παρελθόν, για το οποίο οι γνώσεις προέρχονται από τις εκκλησίες. Τουλάχιστον 5-6 έχουν εντοπιστεί και στην εποχή τους θα δέσποζαν με τον όγκο τους στον χώρο. Έχει επίσης ανασκαφεί μια μεγάλη υδατοδεξαμενή (κινστέρνα), ενώ η υστερορωμαϊκή οικοδομική φάση του τείχους (5ος μ.Χ. αι) που περιέβαλλε την ακρόπολη, συγκεκριμενοποιεί τα όρια της ανάπτυξης της πόλης.
«Είναι κτίσματα που προσδιορίζουν ένα σημαντικό αστικό κέντρο στην πρωτοβυζαντινή Μακεδονία, το οποίο θεωρούμε ότι εγκαταλείφθηκε σταδιακά γύρω στον 8ο μ.Χ. αιώνα», αναφέρει ο κ. Δαμάσκος.
Ο θωρακοφόρος Αύγουστους – Σωτήρας και κτίστης
Ένα ανέλπιστο εύρημα που ήρθε στο φως κατά την περσινή ανασκαφική περίοδο στην ακρόπολη της Αμφίπολης, αποτελεί μια εντυπωσιακή ψηφίδα στην ιστορία της πόλης.
Πρόκειται για έναν γλυπτό μαρμάρινο κορμό άντρα, θωρακοφόρο με πλούσιο διάκοσμο, ο οποίος βρέθηκε εντοιχισμένος σε κτίσμα των πρώιμων βυζαντινών χρόνων.
Ο θώρακας του άντρα είναι διακοσμημένος με παραστάσεις που συμβολίζουν τη στρατιωτική αρετή, εμπνευσμένος από την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ανατολή.
Ο θωρακοφόρος της ακρόπολης σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση -ένας πανομοιότυπος κορμός βρέθηκε τη δεκαετία του 1970, επίσης εντοιχισμένος στον βυζαντινό πύργο του Μαρμαρίου σε κοντινή απόσταση, στις όχθες του Στρυμόνα- και χρονολογείται στην περίοδο της εποχής του Οκταβιανού Αύγουστου.
Σύμφωνα με τον κ. Δαμάσκο οι παραστάσεις που φέρει ο θώρακας του γλυπτού χρονολογούνται στο τέλος του 1ου αιώνα π.Χ., δηλαδή την εποχή του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου, ο οποίος πριν ανέβει στο θρόνο, πέρασε από την περιοχή της Αμφίπολης, ηγούμενος των ρωμαϊκών στρατευμάτων στη μάχη των Φιλίππων (42 π.Χ), ενάντια στους δολοφόνους του Ιούλιου Καίσαρα, τον Βρούτο και τον Κάσιο. Ο Οκταβιανός Αύγουστος, τιμήθηκε από τους Αμφιπολίτες στο τέλος του 1ου αιώνα π.Χ., για λόγους που ακόμα δεν έχουν ερευνηθεί.
Πρόσθεσε επίσης ότι θα ήθελε πολύ ο θωρακοφόρος κορμός από το γλυπτό να ανήκει στον Οκταβιανό Αύγουστο, όπως είναι και το πιθανότερο, εντούτοις μέχρι στιγμής αυτό δεν τεκμηριώνεται απόλυτα.
«Ο Αύγουστος είχε τιμηθεί από τους Αμφιπολίτες ως σωτήρας και κτίστης για ευεργεσίες, αλλά δεν ξέρουμε ακόμη λεπτομέρειες γι΄αυτές τις ευεργεσίες, δεδομένου όμως ότι απέκτησε τίτλους θα πρέπει να την ευνόησε αρκετά», τόνισε ο κ. Δαμάσκος.
Αν πάντως δεν ανήκει στον Αύγουστο, σίγουρα απεικονίζει έναν υψηλόβαθμο στρατιωτικό της εποχής, ίσως κάποιον ντόπιο που ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο στη μεγάλη και νικηφόρα εκστρατεία του.
Σημειώνεται ότι ένας τρίτος κορμός θωρακοφόρου άντρα, πρωιμότερης εποχής από αυτή του Οκταβιανού Αύγουστου, βρίσκεται στην αυλή του Μουσείου της Αμφίπολης.
Ρεκόρ επισκεπτών στον τύμβο Καστά
Από τα μέσα Απριλίου, οπότε και άνοιξε για ολιγομελείς ομάδες επισκεπτών ο τύμβος Καστά στον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης, σπάει κάθε ρεκόρ επισκεψιμότητας.
Μόνο τον Μάιο πάνω από 500 άτομα, κυρίως αρχαιολόγοι, ερευνητές, εκπαιδευτικοί μπήκαν στο εσωτερικό του ταφικού μνημείου και θαύμασαν τις Καρυάτιδες, το ψηφιδωτό δάπεδο, τον γλυπτό διάκοσμο, τις επιβλητικές Σφίγγες στην είσοδο.
Όπως δήλωσε στη Voria.gr, η κ. Μαλαμίδου, η ροή των επισκεπτών είναι συνεχής, ενώ το ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως αρχαιολόγοι και ερευνητές από όλο τον κόσμο, τόσο από τις Αρχαιολογικές Σχολές που έχουν την έδρα τους στην Ελλάδα, αλλά και απευθείας από το εξωτερικό, έχουν επισκεφτεί το μνημείο, το οποίο χρονολογείται στο τέλος του 4ου π.Χ.-αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα.
Οι επισκέψεις γίνονται 7 ημέρες την εβδομάδα 9.00-15.00 για ολιγομελή γκρουπ και μόλις 7 άτομα τη φορά μπαίνουν εντός του τύμβου.
Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα που το ταφικό μνημείο θα μπορέσει να αποδοθεί στο σύνολό του στο ευρύ κοινό, αυτό τοποθετείται γύρω στο 2027 και εφόσον έχουν ολοκληρωθεί όλα τα απαραίτητα έργα υποδομής, αποκατάστασης και ανάπλασης του περιβάλλοντα χώρου, όπως έχει δηλώσει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.
